Hướng dẫn soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa chi tiết

1.Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa phần tác giả 

1.1 Cuộc đời 

- Nguyễn Minh Châu sinh ngày 20 tháng 10 năm 1930 ở Làng Thơi thuộc huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông mất ngày 23 tháng 1 năm 1989 tại Hà Nội do căn bệnh ung thư máu. 

- Tên hồi nhỏ của ông là Nguyễn Thí, đến khi đi học mới đổi thành Nguyễn Minh Châu. 

- Năm 1954, Nguyễn Minh Châu tốt nghiệp trường Kỹ nghệ ở Huế

- Năm 1950, ông học chuyên khoa tại Nghệ Tĩnh và sau đó gia nhập quân đội và học ở trường sĩ quan lục quân Trần Quốc Tuấn. 

- Từ năm 1952 - 1958 ông công tác tại sư đoàn 320

- Năm 1961 ông học tại trường Văn hóa Lạng Sơn và công tác tại phòng văn nghệ quân đội.

- Năm 1972, ông được kết nạp vào Hội nhà văn Việt Nam 

- Năm 2000, ông được Nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. 

1.2 Sự nghiệp 

- Sự nghiệp văn học của Nguyễn Minh Châu kéo dài 3 thập kỷ từ năm 1960 -1989 khi không qua đời. 

- Các tác phẩm tiêu biểu của ông có thể kể đến: 

• Tiểu thuyết: Dấu chân người lính (1972), cửa sông (1967), miền cháy (1977), lửa từ những ngôi nhà (1977), những người đi từ trong rừng ra (1982), mảnh đất tình yêu (1987)

• Truyện ngắn: Những vùng trời khác nhau (1970), người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), bến quê (1985), chiếc thuyền ngoài xa (1987)

• Tiểu luận phê bình: Trang giấy trước đèn (1994), hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh họa (1987)

2. Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa phần tác phẩm 

1.1 Xuất xứ 

Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa nằm trong tập truyện ngắn cùng tên được xuất bản năm 1987. 

1.2 Bố cục 

Bố cục truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa có thể chia thành 3 phần: 

- Phần 1: Từ đầu đến đoạn “thuyền lưới vó đã biến mất”: Nghệ sĩ Phùng phát hiện ra hai phát hiện lớn lao. 

- Phần 2: Tiếp theo đến đoạn “chống chọi với sóng gió giữa phá”: Câu chuyện đầy đáng thương của người đàn bà trong làng chài nhỏ. 

- Phần 3: Đoạn còn lại: Những suy tư, cảm nhận của nhân vật Phùng về bức ảnh lịch được chọn năm ấy. 

1.3 Giá trị nội dung

Chiếc thuyền ngoài xa là câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và câu chuyện đằng sau bức ảnh đó. Câu chuyện đã đem lại cho người đọc những suy nghĩ, nhìn nhận về cuộc sống và con người. Đó là hãy nhìn cuộc đời với cái nhìn đa diện hơn để biết được những mặt tối, những câu chuyện đằng sau đó. Không nên đánh giá một sự việc, sự vật một chiều, thông qua vẻ bề ngoài mà không nhìn sâu vào bên trong. 

Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa còn đặt ra những vấn đề về nghệ thuật đối với người nghệ sĩ. Đó là đừng chỉ nhìn cuộc sống qua lăng kính màu hồng, nghệ thuật không phải là những điều phù phiếm, nghệ thuật phải phản ánh được cả những mặt thực tế của cuộc sống để trở nên hoàn thiện hơn. Và người nghệ sĩ không thể tách rời hiện thực cuộc sống, thế mới là người nghệ sĩ chân chính. 

1.4 Giá trị nghệ thuật 

- Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo và hấp dẫn người đọc. Tác giả đã xây dựng lên một nghịch lý về hình ảnh con thuyền khi ở xa xa trên biển và khi nó cập bến. Cách xây dựng tình huống truyện này tạo nhiều bất ngờ cho nhân vật Phùng và chính những độc giả đọc truyện. 

- Cốt truyện hấp dẫn, cách khắc họa từng nhân vật rõ nét. Nguyễn Minh Châu sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo góp phần đẩy bật tư tưởng chủ đề của truyện ngắn.

- Cách sử dụng giọng điệu chiêm nghiệm và suy tư phù hợp với tâm lý trăn trở của nhân vật Phùng cũng như tình huống của câu chuyện. Đây cũng là nét đặc sắc nghệ thuật trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu. 

1.5 Tóm tắt tác phẩm

Phùng là một nhiếp ảnh gia đang tìm kiếm những bức ảnh cho bộ ảnh lịch năm mới. Sau khoảng thời gian cắm trại trên biển, Phùng đã chụp được những bức ảnh rất ưng ý và chuẩn bị rời đi. Nhưng khi con thuyền - nhân vật chính trong bức ảnh của anh trở về bờ, Phùng lại phải chứng kiến những sự thật mà khiến anh có nhiều trăn trở, suy tư. Con thuyền với vẻ đẹp đắt giá mà anh chụp được lại là nơi người chồng bạo hành, đánh đập vợ con phũ phàng. Rồi đứa con thương mẹ mà đánh lại cha nhưng không thành vì còn quá bé. Phùng can ngăn nhưng không thành. Khi người đàn bà làng chài đó được mời lên chánh án, Phùng đã khuyên nên bỏ chồng nhưng không được. Rồi Phùng được nghe kể lý do vì sao chị không thể bỏ người đàn ông vũ phu đó. Phùng rời đi với tâm trạng ngổn ngang và hiểu rằng bản thân chỉ mới chứng kiến một phần rất nhỏ trong chuyện của người đàn bà đó. Phùng rời đi với tiếc nuối và cho dù sau này, bức ảnh chụp chiếc thuyền ngoài xa đó của anh nhận được sự yêu thích nhưng bản thân anh vẫn không thể quên được những hiện thực đau lòng ngày hôm đó. 

3. Hướng dẫn Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa 

3.1 Câu 1 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78 

Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh là gì? Anh đã phát hiện như thế nào về vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa trên biển sớm mù sương?

- Phát hiện đầu tiên của người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng chính là phát hiện về nghệ thuật. Anh đã phát hiện ra vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa là “ cảnh trời cho đắt giá”

• Anh nhận xét vẻ đẹp đó là “bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ” “ mũi thuyền in nét mơ hồ”

• Vẻ đẹp được phát hiện sánh với vẻ đẹp của tạo hóa, sự kì diệu của thiên nhiên và cuộc sống từ xa 

=> Tâm trạng của Phùng khi phát hiện thấy vẻ đẹp đó “tim như bị cái gì bóp thắt vào”, anh cho rằng “ cái đẹp chính là đạo đức”. Những phát hiện đó thể hiện niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ trước cái đẹp. 

3.2 Câu 2 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78 

Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh mang đầy nghịch lí. Anh đã chứng kiến và có thái độ như thế nào trước những gì diễn ra ở gia đình thuyền chài?

- Phát hiện thứ hai của Phùng là phát hiện những nghịch lý giữa cuộc sống và nghệ thuật. 

• Người đàn bà bị người đàn ông dùng thắt lưng quất tới tấp

• Người đàn bà không chống trả, chỉ im lặng chịu đựng

• Người con thương mẹ nhảy vào đánh cha nhưng cũng bị đánh

• Người mẹ ôm con cầu xin, khóc lóc rồi lại lật đật trở về con thuyền. 

- Thái độ của Phùng: Kinh ngạc đến mức há hốc mồm mấy phút, sự ngỡ ngàng khi nhận thấy một mặt hoàn toàn khác trước cảnh đẹp mà anh vừa được cảm nhận trước đó. Sau giây phút thất thần, anh lao vào định can ngăn nhưng cuối cùng lại ngơ ngác nhìn con thuyền đi mất

=> Sự xót xa, cay đắng của người nghệ sĩ khi nhận ra những ngang trái giữa hiện thực và nghệ thuật. 

3.3 Câu 3 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78 

Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện nói lên điều gì?

- Câu chuyện đó cho chúng ta thấy được mỗi người trong cuộc sống đều phải đối mặt với những khó khăn, gian khổ. 

- Ban đầu, chúng ta nghĩ rằng người đàn bà đó là người ngu muội, yếu đuối, không biết phản kháng chống lại nhưng sự thật đằng sau đó lại là sự thấu hiểu, bản lĩnh và đức hi sinh của người mẹ. 

- Cuộc sống không thể nhìn nhận bằng một chiều, mà phải có cái nhìn đa diện hơn để hiểu rõ hơn về bản chất của mỗi sự vật, sự việc.

3.4 Câu 4 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78  

Nêu cảm nghĩ về các nhân vật: người đàn bà vùng biển, lão đàn ông độc ác, chị em thằng Phác, người nghệ sĩ nhiếp ảnh.

a. Hình ảnh người đàn bà làng chài 

- Ngoại hình xấu xí, mặt rỗ, thô kệch điển hình của người dân lao động, độ tuổi trạc 40

- Cam chịu khi bị chồng đánh đập, chỉ van xin khi thấy con bị đánh

- Là người mẹ yêu thương con

=> Một người đàn bà vô cùng bình thường nhưng lại có thể chịu đựng những đau khổ về thể xác và tinh thần để bảo vệ con. Tình thương, tình yêu dành cho con cái lớn hơn cả những trận đòn của người chồng vũ phu. 

b. Hình ảnh người chồng vũ phu 

- Ngoại hình to lớn, tấm lưng rộng, tóc như tổ quạ, chân đi chữ bát, quần áo thì xộc xệch

- Trước kia người chồng cũng là người đàn ông hiền lành, cục mịch, không bao giờ đánh đập vợ con

- Cuộc sống nghèo đói, đàn con nheo nhóc đã biến người đàn ông đó thành kẻ tàn nhẫn, độc ác. Lấy việc đánh đập vợ để giải tỏa những áp lực cơm áo gạo tiền. 

=> Là hình ảnh người đàn ông điển hình nạn nhân của cái đói, cái nghèo đeo bám và cũng là kẻ gây ra những đau khổ cho chính những người thân yêu của mình. 

c. Hình ảnh chị em Phác

- Chị của Phác là cô bé yếu ớt nhưng vẫn dùng hết sức bình sinh để cướp lấy con dao trên tay em trai. Tránh cho em làm việc trái với đạo đức, với luân thường. 

- Phác là cậu bé yêu thương mẹ, nhưng cách yêu thương của em quá nhỏ bé, chưa hiểu rõ cuộc đời. Tình thương đấy hoàn toàn theo bản năng của một đứa trẻ. Đó cũng là điều khiến người đọc cảm động khi đọc truyện. 

=> Hai chị em Phác phải chứng kiến cảnh bạo lực gia đình hằng ngày. Bất lực trước những điều tàn khốc đó nhưng không có cách nào để xoay chuyển. 

d. Hình ảnh nhân vật Phùng 

- Phùng xuất phát điểm là một người lính nên anh căm ghét những điều bất công, sự áp bức trong cuộc sống. Sẵn sàng làm mọi điều để đòi lại công bằng. 

- Anh xúc động mạnh mẽ trước vẻ đẹp hoàn bích của con thuyền trước bình minh. Nhưng khi phát hiện sự thật sau vẻ đẹp đó, anh không còn giữ được bình tĩnh, sự tức giận khi phát hiện mặt xấu xí của cảnh đẹp đó. 

- Trước khi có buổi nói chuyện với người đàn bà, Phùng nhìn cuộc sống dưới con mắt nghệ thuật đầy giản đơn. Nhưng sau đó, anh đã rút ra được những bài học đắt giá khi nhìn nhận về nghệ thuật và chính hiện thực cuộc sống. 

>> Bộ sổ tay 12 cuốn tổng hợp kiến thức các môn thi tốt nghiệp THPT - Kì thi Đánh giá năng lực

3.5 Câu 5 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78  

Cách xây dựng cốt truyện của Nguyễn Minh Châu trong tác phẩm này có gì độc đáo?

- Nét độc đáo trong cách xây dựng cốt truyện của nhà văn Nguyễn Minh Châu: 

• Tình huống truyện được sáng tạo đầy bất ngờ: Đằng sau cảnh tượng con thuyền ngoài xa đẹp mắt lại là hình ảnh bạo lực gia đình khi con thuyền tiến vào bờ. Cốt truyện khiến chính nhân vật kể chuyện - Phùng cũng cảm thấy vô cùng bất ngờ,ngạc nhiên. 

• Khi chứng kiến người con bảo vệ mẹ, Phùng đã có sự biến chuyển về cách nhìn nhận giữa nghệ thuật và cuộc sống.

• Sau khi trò chuyện với người đàn bà, Phùng lại càng vỡ lẽ và hiểu sâu hơn về hiện thực cuộc sống, về những cam chịu của người phụ nữ ở ngôi làng chài nhỏ bé này. 

=> Nguyễn Minh Châu đã xây dựng lên một tình huống truyện vô cùng độc đáo. Câu chuyện đã bộc lộ mối quan hệ giữa hiện thực và nghệ thuật, những bước ngoặt trong tâm lý của nhân vật Phùng và giúp chúng ta phát hiện ra nhiều chân lý của cuộc sống. 

3.6 Câu 6 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 78  

Ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật trong truyện có gì đáng chú ý?

- Ngôn ngữ kể chuyện: Truyện chiếc thuyền ngoài xa được kể dưới ngôi thứ nhất ở điểm nhìn của nhân vật nhiếp ảnh Phùng. Đây là điểm nhìn trần thuật vô cùng độc đáo, khiến câu chuyện trở nên khách quan và giàu sức thuyết phục hơn. 

- Ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện: Tác giả sử dụng sinh động, lột tả được đặc điểm tính cách của từng nhân vật. Người đàn ông đánh vợ thì cục cằn, thô lỗ, còn người vợ thì dịu dàng, cam chịu và trải đời 

=> Cách sử dụng ngôn ngữ kể chuyện độc đáo và ngôn ngữ nhân vật sinh động giúp khắc sâu thêm ấn tượng về tư tưởng và chủ đề của câu chuyện. 

4. Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa phần luyện tập 

Nhân vật nào trong truyện để lại cho anh (chị) ấn tượng sâu sắc nhất? Vì sao?

- Nhân vật ấn tượng nhất: Người đàn bà hàng chài

- Lý do: Một người đàn bà còn không có cái tên cụ thể, một người phụ nữ mà khi nhìn vào cái cách từ chối lời đề nghị bỏ chồng của Phùng, chúng ta nghĩ rằng người đàn bà ấy là người ngu ngốc, hèn nhát. Nhưng chỉ khi nghe câu chuyện đằng sau đó, chúng ta mới vỡ òa ra rằng người đàn bà này lại thấu hiểu mọi chuyện biết bao. Đằng sau đó lại là đức hi sinh, sự nhẫn nhịn, tình yêu thương của người mẹ dành cho con của mình. Qua đó, chúng ta càng hiểu được rằng, trong cuộc sống, mọi sự vật, sự việc cần có cái nhìn đa chiều, đa diện. 

>> Đăng ký khóa học PAS THPT để được học thử hoàn toàn miễn phí nhé! 

Hy vọng qua hướng dẫn soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa chi tiết, các em có thể nắm được nội dung chính của tác phẩm, chuẩn bị tốt nhất cho bài học ở trên lớp. Tham khảo thêm nhiều bài soạn ngữ văn 12 để chuẩn bị tốt nhất cho công việc học tập ở trên lớp bạn nhé! 

>> Mời các em tham khảo thêm:  

• Soạn bài viết bài làm văn số 6: Nghị luận văn học 
• Soạn bài Những đứa con trong gia đình