Hướng dẫn soạn bài Số phận con người chi tiết - Ngữ Văn 12

1.Soạn bài số phận con người phần tác giả 

1.1 Cuộc đời 

- Mi-khai-in A-lếch-xan-đrô-vích Sô-lô-khốp (1905 – 1984): ông được sinh ra trong một gia đình nông dân người Cozak ở Kamenskaya thuộc nước Nga.

- Sô-lô-khốp là một nhà văn lỗi lạc người Nga, ông tham gia cách mạng từ khá sớm. Ông thường làm các công việc như thư ký ủy ban trấn, nhân viên thu mua lương thực hay tiễu phỉ. Năm 13 tuổi ông đã tham gia Hồng Quân chiến đấu trong cuộc nội chiến Nga.

- Năm 1922, Sô-lô-khốp đến Mát-cơ-va và làm nhiều nghề ở đây để có thể kiếm sống như đập đá, khuân vác, kế toán.

- Năm 1932 ông trở thành Đảng viên của Đảng Cộng Sản Liên Xô.

- Năm 1939, Sô-lô-khốp được bầu cử làm Viện sĩ Viện Hàn Lâm Khoa học Liên Xô.

- Trong những năm tháng diễn ra chiến tranh vệ quốc vĩ đại, nhà văn Sô-lô-khốp đã theo sát Hồng quân trên nhiều chiến trường với tư cách là một phóng viên của báo Sự thật.

1.2 Sự nghiệp

- A.Sô-lô-khốp là một nhà văn Xô-viết nổi tiếng, lỗi lạc. Có lẽ thành tựu cao quý đáng nhắc đến nhất của ông đó là được vinh dự nhận giải thường Nobel về văn học vào năm 1965. Ngoài ra, ông còn được nhận giải thưởng văn học Lê-nin và giải thưởng văn học quốc gia.

- Năm 1925, ông từ Mát-cơ-va trở về quê và bắt đầu viết tác phẩm tâm huyết nhất trong đời mình: Sông Đông êm đềm. Và ngay năm 1926, Sô-lô-khốp đã cho in hai tập truyện ngắn đó là Truyện sông Đông và Thảo nguyên xanh.

- Phong cách nghệ thuật: Sô-lô-khốp theo đuổi lối viết đúng với sự thật. Ông không hề né tránh những sự thật mặc dù nó khắc nghiệt khi phản ánh thực tại của những bức tranh trong thời đại rộng lớn. Trong đó có sự kết hợp giữa chất bi và hùng, chất sử thi và tâm lý. Các tác phẩm của ông bám sát các vấn đề số phận của đất nước và số phận cá nhân mỗi con người.

- Tác phẩm chính nổi bật: Ông để lại nhiều các phẩm nổi tiếng cho nền văn học như: “Những câu truyện Sông Đông, Sông Đông êm đềm, Thảo nguyên xanh, Họ đã chiến đấu vì Tổ quốc, Đất vỡ hoang, Số phận con người,...”

2. Soạn bài số phận con người phần tác phẩm 

1.1 Hoàn cảnh sáng tác 

- Truyện ngắn Số phận con người được tác giả sáng tác vào năm 1957, đây là cột mốc quan trọng- đúng 12 năm sau cuộc chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, mở ra một chân trời mới cho nền văn học Nga.

- Tác phẩm được coi là khúc ca đầu tiên trong văn học Nga khai thác đề tài hậu chiến, đã thể hiện một cách toàn diện và chân thực về cách nhìn cuộc sống và chiến tranh cũng như sự đổi mới trong cách miêu tả nhân vật hay khám phá tính cách Nga, khí phách nhân hậu và anh hùng của người lính Xô viết.

1.2 Vị trí đoạn trích 

- Vị trí: Đoạn trích là phần kết thúc truyện. 

- Dung lượng và tư tưởng của truyện đã khiến có người liệt nó vào loại tiểu thuyết anh hùng ca.

1.3 Bố cục 

Truyện ngắn bao gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến …”đấy chú bé đang nghịch cát đấy”: Lời giới thiệu của nhân vật Xô-cô-lốp.
• Phần 2. Tiếp theo đến …“cứ chợt lóe lên như thế”: Cuộc gặp gỡ giữa Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a và niềm vui của bé.
• Phần 3. Còn lại: Số phận của nhân vật Xô-cô-lốp và niềm tin vào sức mạnh của con người Nga.

>> Mời bạn xem thêm: Soạn bài Ngữ Văn 12 

1.4 Tóm tắt 

Trước chiến tranh xảy ra, Xô-cô-lốp có một gia đình êm ấm và hạnh phúc với người vợ và ba đứa con. Khi cuộc chiến tranh nổ ra, anh phải lên đường gia nhập Hồng quân, tham gia chống phát xít nhưng đã bị bắt giam lại và tra tấn dã man. Chiến đấu được khoảng một năm, anh bị thương tới hai lần. Vào năm 1944, anh trốn thoát về với Hồng quân. Nhưng lúc này anh mới biết được tin vợ và hai con gái của mình đã chết do bị Bom Đức sát hại từ hai năm trước đó. Người con trai duy nhất của anh thoát chết, sau đó anh gia nhập quân ngũ để tiến đánh Béc-lin. Nhưng đúng vào ngày giành được chiến thắng 9 tháng 5 năm 1945, niềm hi vọng cuối cùng của anh là A-na-tô-li đã hi sinh. 

Cuộc chiến tranh kết thúc, Xô-cô-lốp quay trở về thời bình nhưng anh không còn muốn trở lại quê nhà. Anh tìm đến chỗ của đồng đội cũ và xin làm lái xe cho đội vận tải. Lúc này, anh tình cờ gặp được bé Va-ni-a, một cậu bé mồ côi đã mất cả cha lẫn mẹ trong chiến tranh. Anh đã nhận Vania làm con nuôi. Kể từ đó, hai người nương tựa nhau mà sống. Nhưng trong một lần vô tình gây ra tai nạn, anh đã bị tước bằng lái xe và phải chuyển nghề thợ mộc để kiếm sống. Theo lời mời của một người bạn khác, anh dẫn bé Va-ni-a đến Ka-sa-rư với hy vọng chừng nửa năm sau anh sẽ được cấp lại bằng lái mới. Dù biết còn nhiều khó khăn trước mắt, nhưng hai cha con vẫn luôn lạc quan và tin tưởng vào tương lai tươi sáng phía trước.

>> Bộ sổ tay tổng hợp kiến thức các môn học duy nhất chỉ có tại VUIHOC 

3. Hướng dẫn Soạn bài số phận con người 

3.1 Câu 1 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124 

“Hoàn cảnh và tâm trạng của An - đrây Xô - cô - lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va - ni - a.”

Hướng dẫn trả lời:

- Hoàn cảnh:

• Gia đình: vợ và các con đều đã chết, trong ngôi nhà chỉ còn là một hố bom, chỉ còn niềm hy vọng duy nhất đó là A-na-tô-li cũng đã hy sinh nơi chiến trường.

• Cuộc sống: đã không có người thân, không có cả nhà cửa, không có hi vọng gì nên phải lang thang khắp nơi và phải đi tìm người bạn cũ để xin làm lái xe và hàng đêm chìm vào trong men rượu để chống đỡ lại nỗi đau, trốn tránh quá khứ.

⇒ Chiến tranh đã tước đoạt đi tất cả những gì quý giá nhất: từ quê hương, gia đình, tình yêu thương và cả niềm hi vọng.

- Tâm trạng:

• Vỡ tung, mất hồn và rơi vào nỗi đau cùng cực nhưng vẫn âm thầm chịu đựng, cô đơn.

• Anh tìm đến rượu để xoa dịu bớt và trốn tránh nỗi đau.

• Những giọt nước mắt: nỗi đau đã không thể diễn tả bằng lời nữa.

⇒ An - đrây Xô - cô - lốp đã rơi vào một cuộc sống hoàn toàn bế tắc và vô nghĩa. Đây chính là bi kịch của con người trong và sau chiến tranh.

3.2 Câu 2 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124

“Việc An-đrây nhận cậu bé Va-ni-a làm con nuôi có tác động lớn lao đến hai cha con như thế nào? Tâm hồn ngây thơ của bé Va-ni-a, và lòng nhân hậu của An-đrây Xô-cô-lốp được hiểu như thế nào? Điểm nhìn của người kể chuyện có giống điểm nhìn của nhân vật không?”

- Việc An - đrây nhận Va – ni- a làm con nuôi đã có tác động vô cùng lớn, việc này đã làm thay đổi cả cuộc đời của hai cha con:

+ Bé Va – ni - a có được người bên cạnh để chở che, tìm được nơi nương tựa và được yêu thương, như có một mái ấm gia đình đích thực.

+ An đrây tìm lại được ý nghĩa và mục đích sống, tìm được tình yêu thương để có thể xóa mờ nỗi đau mất mát sau chiến tranh.

- Tâm hồn thơ ngây của bé Va - ni - a được biểu hiện rõ ràng:

+ Tuy mặt mũi lấm lem, quần áo bẩn thỉu nhưng đôi mắt của bé rất sáng.

+ Khi được Xô-cô-lốp nhận nuôi, bé vô cùng sung sướng và xúc động.

+ Khi được Xô cô lốp gọi, bé ngay lập tức leo lên xe hỏi, chờ trả lời. Ngồi trên xe: lặng thinh, tư lự, chốc chốc lại nhìn Xô cô lốp …

+ Niềm hạnh phúc sôi nổi và hồn nhiên của trẻ thơ khi tìm lại được bố: giống như con chim chích, ríu rít líu lo, ôm hôn và không chịu tách rời An-đrây Xô-cô-lốp.

+ Thỉnh thoảng bé vẫn nhớ về người bố ngày xưa. Thường xuyên đặt cho bố nhiều câu hỏi, khi ngủ vẫn gác chân lên cổ của bố.

⇒Sự sung sướng, ngạc nhiên và hạnh phúc một cách hồn nhiên của trẻ thơ.

- Lòng nhân hậu của Xô cô lốp được thể hiện trong truyện:

+  Khi gặp Va -ni - a, anh cảm thấy quý và nhớ. Trước hoàn cảnh và số phận đáng thương với tâm hồn ngây thơ của Va ni a, Xô-cô-lốp quyết định nhận bé làm con 

⇒ Đây là quyết định đột nhiên và xuất phát từ đáy lòng.

+ Khi nghe thấy tiếng bé thở dài, đã dùng những hình ảnh nhỏ bé và đáng thương để so sánh với Va - ni - a tội nghiệp. 

+ Chăm sóc Va- ni- a như con đẻ. Anh âm thầm chịu đựng những đau khổ chỉ vì sợ Va – ni - a đau khổ.

⇒ Xô-lô-cốp không chỉ giàu tình yêu thương, nhân hậu, mà còn giàu trách nhiệm.

- Điểm nhìn nhân vật An - đrây Xô - cô - lôp trùng khớp với điểm nhìn tác giả:  Đó là điểm nhìn chan chứa tình yêu thương, hướng tới một cuộc sống bình yên và tâm hồn trong sáng của trẻ thơ, mang đầy giá trị nhân đạo.

3.3 Câu 3 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124 

An-đrây Xô-có-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế nào?

- An-đrây Xô-cô-lốp đã cố gắng để vượt lên nỗi đau và sự cô đơn:

- Khắc phục những khó khăn trong cuộc sống thường ngày để chăm lo cho bé Va-ni-a, tập làm quen dần với việc chăm sóc trẻ nhỏ.

- Từ bỏ men rượu, nỗ lực làm việc để có thể nuôi con.

- Bị mất việc vì đâm phải con bò. Nhưng anh vẫn kiên cường đưa con cuốc bộ đến Ka-sa-rư để tìm công việc mới.

- Chống chọi lại với nỗi đau mất vợ con vẫn âm ỉ sau cuộc chiến tranh tìm về trong giấc mộng hàng đêm.

3.4 Câu 4 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124

 “Nhận xét về thái độ của người kể chuyện. Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề ở cuối truyện?”

- Thái độ của người kể chuyện:

• Thể hiện tấm lòng khâm phục và sự quý mến đối với bản lĩnh kiên cường và lòng nhân hậu của con người Xô viết.

• Tin tưởng vào tương lai tươi sáng qua hình ảnh chú bé Va-ni-a. Bên cạnh đó, tin tưởng vào những sức mạnh tiềm ẩn và những cống hiến thầm lặng nhưng to lớn của mọi thế hệ con người Nga trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

- Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề:

• Bộc lộ sự khâm phục và lòng yêu mến với bản lĩnh kiên cường cùng tấm lòng nhân hậu của con người Xô viết trong thời kì kháng chiến.

• Sự tin tưởng vào những thế hệ trẻ trong tương lai sẽ ngày càng trở nên tốt đẹp hơn.

• Nhắc nhở và kêu gọi sự quan tâm, trách nhiệm của toàn thể xã hội đối với mỗi số phận cá nhân bất hạnh. Đồng thời góp tiếng nói lên án những cuộc chiến tranh phi nghĩa.

3.5 Câu 5 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124

 “Theo anh (chị) trong đoạn trích này, tác giả đã nghĩ gì về số phận con người ?”

Tác phẩm Số phận con người đã tập trung khám phá nỗi đau, nỗi bất hạnh của con người sau cuộc chiến tranh. Nhưng nhà văn vẫn giữ in niềm tin vào số phận con người, ở tính cách Nga kiên cường cũng như lòng tin yêu vào cuộc sống.

Với tác giả  Sô - lô - khốp, trong cuộc sống, con người ai cũng đều có thể gặp rất nhiều bất hạnh, nỗi đau hay sự mất mát. Nhưng hãy luôn có niềm tin, nghị lực, con người biết dựa vào, chia sẻ, đồng hành với nhau thì sẽ đủ bản lĩnh để vượt qua tất cả, con người xứng đáng được hạnh phúc.

>> Đăng ký khóa học PAS THPT để được nhận ưu đãi và miễn phí học thử bạn nhé! 

4. Soạn bài số phận con người phần luyện tập 

4.1 Bài 1 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124

“Tìm cái mới của truyện ngắn Số phận con người trong việc miêu tả cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô.”

- Những nét mới trong truyện ngắn “Số phận con người” khi miêu tả cuộc chiến tranh vệ quốc:

+ Cốt truyện và mọi chi tiết đều thể hiện rõ bút pháp hiện thực táo bạo của nhà văn Sô lô- khốp, tôn trọng tính chân thật:

+ Tác phẩm không tạo ra một cái kết viên mãn hay đi tới kết thúc có hậu mà đã mở ra nhiều khó khăn, trở ngại để con người tìm kiếm hạnh phúc

+ Tác giả miêu tả chân thực hiện thực chiến tranh, khắc họa rõ nét bộ mặt thật của nó là sự đau khổ và chết chóc

+ Tác giả đã tạo ra nhiều tình tiết nghệ thuật, để thể hiện được chiều sâu tính cách nhân vật.

-  Nhân vật:

+ Xây dựng nhân vật đều là những con người bình dị, thậm chí nhỏ bé trong các mối quan hệ phức tạp, đa dạng, và tiêu biểu cho số phận con người trong thời kì chiến tranh.

+ Tác giả đã ví con người như hai hạt cát côi cút, bị bão tố thổi bạt tới những miền hoang xa xôi.

+ Từ hoàn cảnh đau khổ, trở ngại đã làm nổi bật lên con người với tính cách kiên cường, hồn hậu. Đó là những con người vĩ đại của nước Nga.

4.2 Bài 2 SGK Ngữ Văn 12/2 trang 124

“Tưởng tượng và viết một đoạn văn về cuộc sống tương lai của hai bố con.”

Ví dụ:

Sau nhiều ngày đi bộ, cuối cùng hai cha con cũng đến được Ka-ra-sư. Tại đây, theo lời giới thiệu của người bạn từ trước đó, Xô-cô-lốp đã tìm được một việc làm ổn định. Họ sống trong một căn nhỏ đi thuê gần nơi làm việc của anh. Xô cô lốp không còn tìm đến men rượu nữa, hai cha con có một cuộc sống bình yên trên một ngôi làng nhỏ. Xô-cô-lốp đã làm việc vô cùng chăm chỉ để có thể tiết kiếm được một khoản tiền nhỏ cho Va-ni-a đến trường với các bạn cùng trang lứa. Cuộc sống của họ ngày một trở nên tốt đẹp hơn, những nỗi đau mất mát do chiến tranh để lại cũng dần nguôi ngoai và tạm ngủ yên sâu trong kí ức của họ.

Qua bài viết này, VUIHOC đã cung cấp cho các em chi tiết hướng dẫn soạn bài Số phận con người của tác giả Sô-lô-khốp. Hi vọng rằng có thể giúp các em nắm được những nội dung sâu sắc về triết học và thẩm mĩ mà tác phẩm tuyệt vời này đem lại. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời các bạn xem thêm: 

• Soạn bài rèn luyện kĩ năng mở bài, kết bài trong bài văn nghị luận 
• Soạn bài Mùa lá rụng trong vườn
• Soạn bài thực hành về hàm ý