Những mẫu phân tích bài Ông già và biển cả hay nhất

1. Sơ đồ tư duy Phân tích bài Ông già và biển cả

Sơ đồ tư duy là một cách học vô cùng hiệu và bớt nhàm chán dành cho những tác phẩm văn học có dung lượng dài. Mỗi người nên tự làm cho mình một chiếc sơ đồ tư duy để giúp việc học trở nên thú vị và nhớ các ý chính dễ dàng hơn. Dưới đây là một sơ đồ tư duy về phân tích bài Ông già và biển cả của tác giả Hê-minh-uê mà VUIHOC sưu tầm được. Các em hãy tham khảo và tự lập cho mình những sơ đồ tư duy không chỉ ở bài này mà còn áp dụng được cho những tác phẩm khác nữa.

2. Dàn ý Phân tích bài Ông già và biển cả

2.1 Mở bài phân tích ông già và biển cả

- Giới thiệu về tác giả Hê-minh-uê: 

+ Ông sinh năm 1899, mất năm 1961. Ông sinh ra ở ngoại ô Chicago, Mỹ trong một gia đình trí thức. 

+Sau khi tốt nghiệp, Hê-minh-uê viết báo và làm phóng viên trong thế chiến thứ 2

+ Sau chiến tranh, ông không hòa nhập được với xã hội đương thời, cuộc sống tràn ngập trong men rượu. Sau đó ông sang Pháp vừa sáng tác văn chương vừa làm báo. 

+ Ông để lại nhiều tác phẩm đồ sộ như tiểu thuyết mặt trời vẫn mọc, giã từ vũ khí, chuông nguyện hồn ai… 

- Giới thiệu tác phẩm: Ông già và biển cả là tác phẩm nổi tiếng nhất của Hê-minh-uê và cũng là tác phẩm thể hiện rõ rất nguyên lý “tảng băng trôi” trong sáng tác của ông. 

>> Mời bạn tham khảo: Soạn bài Ngữ Văn 12

2.2 Thân bài phân tích ông già và biển cả

a. Phân tích hình ảnh con cá kiếm

- Miêu tả con cá rất lớn và đẹp

+ Đuôi cá: lớn hơn cả chiếc hái lớn, có màu tím hồng dựng lên trên màu xanh của đại dương. 

+ Một cái bóng đen lướt dưới con thuyền

+ Bộ vây: To sụ, hơn 10 tấn 

- Miêu tả sức mạnh ghê gớm của con cá:

+ Vòng bơi của con cá kiếm khiến ông lão Santiago hoa mày chóng mặt

+ Cảm nhận cú nảy mạnh ở sợi dây do con cá gây ra. 

- Miêu tả sự kiên cường của con cá: 

+ Phóng lên trên mặt nước

+ Tầm vóc khổng lồ

=> Hình ảnh con cá kiếm càng mạnh mẽ, to lớn thì càng tô điểm cho chiến thắng của ông lão Santiago, làm cho chiến thắng đó trở lên vinh quang hơn. Hình ảnh con cá là hình ảnh ẩn dụ của sức mạnh và vẻ đẹp của thiên nhiên. Nó cùng là biểu tượng của khó khăn, thử thách mà con người phải vượt qua trong cuộc sống và là cái đẹp, ước mơ và sáng tạo của người nghệ sĩ. 

b. Phân tích hình tượng ông lão Santiago 

- Ông lão Santiago đã thất bại sau 84 ngày ra khơi. Nhưng không vì thế mà ông từ bỏ, ông vẫn cố gắng tìm kiếm con mồi và đã bắt được con cá kiếm lớn

+ Santiago là một ông lão ngư dân đầy kiên trì

+ Là biểu tượng người nghệ sĩ không ngừng tìm kiếm cái đẹp, cái mới trong nghệ thuật. 

- Cảnh ông lão Santiago chiến đấu với con cá: 

+ Dựa vào kinh nghiệm, ông có thể biết được con cá đang bơi vòng tròn hay ngoi lên mặt nước thông qua độ nghiêng, độ chếch của sợi dây. 

+ Ồng đoán được con cá đang làm gì khi dựa trên sự căng và chùng của sợi dây

+ Ông phóng lao trúng tim con cá một cách điêu luyện

=> Ông lão Santiago là một ngư dân lành nghề, có kinh nghiệm

- Sức mạnh và ý chí của ông lão Santiago: 

+Ông tin tưởng vào bản thân: “tao sẽ tóm được mày”, “tao sẽ di chuyển được nó”

+ Mặc dù rất mệt mỏi sau 84 ngày lênh đênh trên biển nhưng ông vẫn dùng hết sức để chiến đấu.

=> Ông lão đã chiến thắng con cá kiếm. Điều này đã chứng tỏ khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người, sức mạnh không giới hạn, niềm tin vào bản thân và khả năng của con người. Rộng ra đó là thông điệp về những thành quả mà người nghệ sĩ đã đạt được sau quá trình lao động vì nghệ thuật. 

2.3 Kết bài phân tích ông già và biển cả

- Khái quát về nghệ thuật: bút pháp miêu tả sống động đã xây dựng lên hình tượng con cá kiếm và ông lão Santiago với đường nét trần trụi mà chân thực nhưng cũng bao hàm những lớp ý nghĩa rộng lớn. 

- Câu chuyện đã phản ánh quá trình khám phá thế giới, chinh phục thiên nhiên của con người. Con đường thành công luôn chồng chất những khó khăn mà người đi trên đó phải kiên trì mới gặt hái được quả ngọt. 

Chiến thắng kỳ thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia - vượt qua giới hạn của bản thân với khóa học PAS THPT 

3. Hướng dẫn Phân tích bài Ông già và biển cả 

3.1 Phân tích bài Ông già và biển cả 1

Nhà văn Hê-minh-uê sinh năm 1899 và mất năm 1961, ông sinh ra ở thành phố Chi-ca-go, Mỹ trong một gia đình trí thức. Sau khi tốt nghiệp, ông làm báo và tham gia cả hai cuộc chiến tranh thế giới. Sau này, khi trở về thời bình, ông sang Pháp sinh sống và tiếp tục sáng tác cũng như viết báo. 

Hê-minh-uê là một trong những nhà văn vĩ đại và xuất sắc nhất thế kỷ 20. Ông nổi tiếng với nguyên lý sáng tác “ tảng băng trôi”, coi các tác phẩm của mình là một tảng băng với ba phần nổi, bảy phần chìm. Người đọc phải tự khám phá những lớp ý nghĩa ở phần chìm trong các tác phẩm của ông để thấy rõ được những giá trị đích thực trong đó. Năm 1953, ông vinh dự nhận giải văn chương cao quý của Hoa Kỳ Pulitzer. Một năm sau đó, tức là năm 1954, ông lại tiếp tục nhận giải Nobel văn học - giải thưởng cao quý nhất tôn vinh những đóng góp của ông trong lĩnh vực văn học. Bước đến với báo chí và văn chương từ sớm, Hê-minh-uê đã để lại một sự nghiệp đồ sộ với nhiều tác phẩm ở các thể loại từ truyện ngắn cho đến tiểu thuyết, thơ, hồi ký và những ghi chép trong suốt cuộc đời của ông. 

Sau gần 10 năm sinh sống ở Cu-ba, vào năm 1952, Hê-minh-uê đã sáng tác và cho ra đời tiểu thuyết Ông già và biển cả. Cuốn tiểu thuyết này không quá dài, chỉ mang tầm cỡ một truyện vừa nhưng đây lại là tác phẩm nổi bật nhất trong sự nghiệp văn chương của tác giả. Câu chuyện chứa đựng những thông điệp đẹp đẽ, được coi như một lời tuyên ngôn nghệ thuật của tác giả : Con người được sinh ra không phải dành cho sự thất bại. Con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể bị đánh bại. 

Bối cảnh của truyện Ông già và biển cả là ngôi làng chài ở bến cảng La-ha-ba-na yên bình với nhân vật chính là ông lão ngư dân Santiago. Ông có ước mơ cháy bỏng là bắt được một con cá lớn nhất trong cuộc đời của mình. Để thực hiện ước mơ đó, ông đã một mình ra khơi cùng con thuyền nhỏ bé của mình. Qua nhiều ngày lênh đênh trên biển với đầy hiểm nguy, vất vả, cuối cùng, ông đã đánh bắt được con cá kiếm khổng lồ và kéo về đất liền. Nhưng trên đường trở về, ông và con cá kiếm đã bị một đàn cá mập tấn công. Ông lão Santiago phải dùng hết sức lực mới có thể chống chọi lại với lũ cá mập hung dữ đó. Nhưng khi đuổi được đàn cá mập đi thì con cá kiếm của ông chỉ còn lại khung xương. Ông lão vô cùng buồn bã trở về nhưng rồi trong lòng ông vẫn chưa tắt những ước mơ tốt đẹp. 

Thông qua hình ảnh ông lão đánh cá Santiago một mình quật cường chiến thắng con cá kiếm khổng lồ, tác giả Hê-minh-uê đã ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của người dân lao động. Tác phẩm là bài ca ca ngợi con người với nhiều ý nghĩa biểu tượng. Chính vì vậy, khi đọc bất cứ đoạn văn nào, chúng ta cũng nhận thấy sự xuất hiện của nguyên lý tảng băng trôi trong sáng tác của tác giả. 

Đoạn trích miêu tả cảnh con cá kiếm bị mắc câu và ông lão Santiago phải chiến đấu với nó gần 2 đêm trong tình trạng sức lực cạn kiệt bởi ông đã lênh đênh trên biển nhiều ngày. Ông quyết tâm phải bắt được nó để thực hiện ước mơ bắt được con cá lớn nhất trong cuộc đời của mình. Nhà văn Hê-minh-uê đã miêu tả con cá kiếm rất đặc biệt với những nét khác thường. Ngay ở đầu đoạn trích, hình ảnh con cá không xuất hiện ngay mà nó chỉ tạo ấn tượng cho người đọc bằng những vòng tròn lượn rất lớn. Đây là dụng ý của tác giả, để ông lão phải cảm nhận độ lớn của con cá gián tiếp thông qua những vòng lượn của nó. Từ lúc con cá bị mắc câu, nó không nổi lên mặt nước mà kéo sợi dây câu bơi ra xa. 

Sau 2 đêm kéo con thuyền của ông lão đi khắp các hướng, con cá bắt đầu chuyển sang lượn vòng quanh con thuyền của ông. Từng vòng lượn như gợi lên sự căng thẳng, sự đấu sức giữa ông lão và con cá kiếm. Ở lần thứ nhất, con cá lượn một vòng rất lớn, bởi lúc này nó vẫn còn khỏe mạnh. Nhưng chỉ sau 2 giờ, những vòng lượn của con cá ngày càng hẹp hơn, chứng tỏ con cá đã dần đuối sức trong cuộc tranh đấu với ông lão Santiago. Sau khi quật mạnh sợi dây vài lần, con cá đã không đủ sức để quật thêm nữa mà lại tiếp tục lượn vòng chầm chậm xung quanh con thuyền, sức lực của nó ngày càng yếu dần đi. Ở hai lần đầu khi tranh đấu với con cá, ông lão Santiago đã dùng kinh nghiệm của mình để phán đoán độ lớn nhờ cảm giác từ đôi tay ông níu sợi dây câu. Và ở những vòng lượn tiếp theo, con cá đã phải nhô lên trên mặt nước và đây cũng là lần đầu tiên ông lão chính thức nhìn thấy con cá kiếm khổng lồ này.

Cùng với những vòng lượn của con cá kiếm, ông lão cũng không hề rảnh tay chút nào. Ông phải dùng hết sức mình để níu sợi dây câu và cố gắng kéo con cá vào gần thuyền. Mỗi lần con cá lượn vòng là ông lại phải gồng mình gắng sức, thậm chí còn cảm thấy choáng váng. Nhưng sau mỗi lần như thế, ông không hề từ bỏ mà còn tự nhủ với mình rằng hãy cố lên chút nữa và giữ tỉnh táo đầu óc. Chi tiết này cứ lặp đi lặp lại cho đến tận khi ông cắm thẳng ngọn lao vào trúng tim của con cá. 

Tác giả Hê-minh-uê sử dụng kết cấu như vậy nhằm mục đích đặc tả được sức mạnh, sự khôn ngoan của con cá kiếm cố tìm cách thoát khỏi lưỡi câu và cũng cho người đọc thấy được mức độ gay go và quyết liệt trong trận chiến này. Vòng lượn của con cá càng nhiều chứng tỏ sự khôn ngoan, kiên cường và dũng cảm chống đỡ không kém gì ông lão Santiago. Cả hai đều giành giật từng chút một để giành phần thắng về phía mình. 

Nhưng những vòng lặp của con cá lại càng chứng tỏ sự từng trải và lành nghề của ông lão. Bởi không phải ngư dân nào cũng đủ kinh nghiệm và trải nghiệm để đấu tranh với một con cá kiếm to như vậy. Chỉ bằng mắt nhìn và cảm giác từ đôi bàn tay, ông lão đã có thể đưa ra những phán đoán về kích thước của con cá. Rồi sự khéo léo trong cách điều chỉnh dây câu để con cá dù làm cách nào cũng không thể thoát ra khỏi lưỡi câu được. 

Cuộc chiến giữa ông lão Santiago và con cá kiếm được tác giả miêu tả như một cuộc chiến thực sự. Khi giằng co với con cá suốt hai tiếng đồng hồ, cho dù ông đã mệt nhoài, người ướt đẫm mồ hôi, sức lực cạn kiệt nhanh chóng nhưng ông vẫn luôn tự nhủ “ Chúa sẽ giúp ta chịu đựng. Ta sẽ đọc một trăm lần kinh Lạy Cha và một trăm lần kinh Mừng Đức Mẹ. Nhưng lúc này thì ta chưa thể đọc”. 

Đến vòng lượn thứ ba, khi cả ông lão và con cá đều đã thấm mệt và phải trồi lên trên mặt biển, ông lão đã nhìn thấy chiếc đuôi còn lớn hơn cả lưỡi hái, có màu tím hồng nổi bật trên mặt biển xanh mướt. Rồi khi con cá đã mấp mé mặt nước, ông lão đã thấy được thân hình đồ sộ của nó, thấy những sọc tỉa trên thân của nó, cánh vi trên lưng xếp lại và bộ vây to sụ bên sườn của nó đang xòe rộng.

Ông lão phân tích tình hình, cố hết sức kéo con cá vào sát mạn thuyền, tự động viên mình: “bình tĩnh, giữ sức nhé ông già”, “kéo đi, tay ơi”,” hãy đứng vững, đôi chân kia”, “hãy tỉnh táo, đầu à”. Nhưng đó cũng là điểm kiệt sức: miệng khô khốc không nói được, hoặc nếu có thì giọng yếu ớt, thều thào.

Ngay khi ông lão sắp phóng lao về phía con cá, thì nó đột ngột đứng thẳng dậy và từ từ bơi đi, chiếc đuôi khổng lồ của nó vẫy trong không trung. Giờ phút quyết định đã đến: ông lão nâng mũi lao lên đến đỉnh và dốc hết sức lực phóng lao từ phía sườn con cá, từ sau chiếc vây ngực khổng lồ lao xuống ngang ngực ông lão... Con cá chồm lên khỏi mặt nước, phô diễn thân hình to lớn, vẻ đẹp và sức mạnh. Nó dường như treo lơ lửng trên không phía trên ông già và con thuyền. Nó bị rơi ngay sau đó, làm nước bắn tung tóe lên ông già và con thuyền.

Qua cách kể chuyện vô cùng hấp dẫn, nhà văn Hê-minh uê đã giúp người đọc hình dung ra một trận chiến càng đánh càng gay go và căng thẳng. Nhưng ông lão cũng không vì thế mà từ bỏ cuộc chiến, từ bỏ ước mơ của mình. Nhà văn đã cho chúng ta thấy, con người có ước mơ sẽ chiến thắng được mọi khó khăn gian khổ và giành được chiến thắng cùng vinh quang. 

Khóa học PAS THPT giúp xây dựng lộ trình ôn tập từ mất gốc đến điểm 27+. Nhanh tay đăng ký để được lên lộ trình càng sớm càng tốt bạn nhé! 

3.2 Phân tích bài Ông già và biển cả  2

Nhắc đến nguyên lý tảng băng trôi trong văn học, chúng ta không thể không nhắc đến cha đẻ của nguyên lý này, nhà văn vĩ đại của nước Mỹ thế kỷ 20 Hê-minh-uê. Đến với văn chương từ rất sớm, tác giả đã để lại một gia tài vô cùng đồ sộ với nhiều tác phẩm ở nhiều thể loại khác nhau. Trong đó, tiểu thuyết Ông già và biển cả có lẽ là tác phẩm thành công nhất của Hê-minh-uê cũng như tiêu biểu nhất cho nguyên lý tảng băng trôi. 

Trước hết, nhắc đến nguyên lí tảng băng trôi, đó là đề xướng của Hê-minh-uê về một lối viết văn chương kiệm lời nhưng lại giàu ý nghĩa tượng trưng. Theo tác giả, một tác phẩm viết theo nguyên lý này chỉ có ba phần nổi chính là mặt nội dung và bảy phần chìm là những suy nghĩ và chiêm nghiệm mà người đọc phải tự khám phá để cảm nhận được cái hay của nó. Văn chương của Hê-minh-uê không bao giờ viết hết ra những ý tưởng mà ông luôn xây dựng những hình ảnh chứa đựng nhiều sức gợi. Thậm chí còn có những câu văn để trống, để mỗi độc giả tự suy nghĩ, tìm hiểu và rút ra những ẩn ý trong đó. 

Về tác phẩm, nhân vật chính là ông già Xan-ti-a-go, một ông già đi đánh cá ở đất nước Cu ba. Ông lão đã 74 tuổi, trong suốt 84 ngày, ông không bắt được con cá nào dù là lớn hay nhỏ. Vì thế mà đến con bé Ma nô lin cũng bị cha mẹ ngăn không cho đi cùng với ông già. Có thể nói rằng người ta nghĩ ông gặp vận hạn. Ngày ấy, với tham vọng không chịu khuất phục, Santiago quyết định ra khơi một mình. Thế rồi câu chuyện xảy ra từ đó và những hình tượng có ý nghĩa cũng từ đó mà được nhà văn thể hiện. Ông đi đến giữa trưa để thả một lần bốn chiếc cần câu và chờ đợi, đến giữa trưa thì một con cá đã cắn câu. Con cá ấy to lớn đến mức khiến cho ông ta liên tưởng chỉ có con cá to như vậy mới phù hợp với khả năng của mình. Vì lý do này, ông đã quyết định phải bắt được nó và đưa nó về đất liền và những người dân nơi đây sẽ không thể nói được gì về ông nữa. Con cá cắn cây gây ấn tượng với những vòng chuyển động lớn xung quanh con thuyền. Ông lão đã quan sát nó từ một chiếc bóng đen trôi nổi dưới con thuyền, ông không thể khẳng định được khoảng cách của nó. Chiếc đuôi của chúng lớn hơn nhiều so với một chiếc lưỡi hái lớn màu tím hồng đang đứng trên mặt biển xanh rộng lớn. "Thân hình to lớn và những đường dài màu tía", "bộ vây to sụ bên sườn xòe rộng". Nhà văn đã sử dụng những từ ngữ hay nhất, ngắn nhất và đơn giản nhất để thể hiện đặc điểm của loài cá kiếm. Con cá hiện lên có kích thước rất lớn, điều này khiến cho ông lão có cảm giác như đang cố gắng kéo một con tàu khác lớn hơn vào bờ. Khi đó, con cá lớn trong nước đã kéo thuyền ông đi suốt 2 ngày đêm. Một cá nhân cô độc, bắt đầu cuộc hành trình của mình chỉ với một bình nước và quyết tâm không để bị lay chuyển việc muốn bắt bằng được con cá lớn này.Liệu rằng ông già sẽ chiến thắng được con cá của mình không? Lúc này,cuộc chiến giữa ông già và con cá bắt đầu từ đó, một cuộc chiến không hề cân sức. 

Con cá này cũng rất thông minh. Khi bị bắt được thì con cá chuyển động chậm rãi vòng quanh con thuyền, rồi sau đó nó lại đột ngột tấn công ông lão. Khi mệt, nó sẽ bơi chầm chậm, có những lúc ông già nghĩ rằng đã bắt được nó, nhưng lúc đó nó sẽ lại bơi đi một cách nhanh chóng, kéo giãn khoảng cách với con thuyền. Con cá khiến ông già phải hoa mắt và chóng mặt. Những vòng tròn mà con cá lượn quanh ấy giống như một cách cố gắng để thoát khỏi lưỡi câu của người săn bắt. Để rồi nó "phóng vút lên khỏi mặt nước ở vị trí cao hơn, xinh đẹp và mạnh mẽ. Nó dường như treo lơ lửng trên không trung… rơi sầm xuống nước bắn tung trùm lên cả ông lão và chiếc thuyền"

Qua tác phẩm này, chúng ta thấy được mong muốn nghệ thuật mà nhà văn thể hiện qua hình ảnh con cá kiếm. Đó là con cá kiếm được thể hiện qua hình ảnh văn học, nó đại diện cho sự can trường cũng như bất khuất trong cuộc sống. Ngoài ra, cá kiếm còn là một loài động vật có thể coi là một tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, đại diện cho sức mạnh của thiên nhiên được thể hiện qua cách vẽ một cách tác giả đặc biệt miêu tả. Cùng với đó, nó là một trong những biểu tượng của sự mong đợi, khát vọng của loài người.

Còn về phía ông lão Santiago thì sao? Khi thấy con cá, ông vui mừng đến mức nói rằng mình sẽ chiến đấu với nó để về nhà. Đây là một cuộc chiến đấu không có nhiều khả năng chiến thắng và phe yếu hơn chính là ông lão. Thế nhưng ông không chịu khuất phục và vẫn quyết định phải bắt bằng được con cá đó. Ông cảm nhận được sự chuyển động của cá nhờ vào sự chuyển động và co giãn của dây câu. Khi ông ta quan sát chuyển động của dây và đưa ra quyết đoán nên kéo hoặc nới lỏng nó. Đặc biệt là việc làm của ông là nhanh chóng phóng lao vào tim con cá khi nó ngoi lên và giành chiến thắng một cuộc chiến không có nhiều khả năng chiến thắng như vậy, tuy nhiên, ông vẫn giữ vững tinh thần và cuối cùng đã chiến thắng.

Thế nhưng, những tưởng ông lão đã giành được chiến thắng thì một đàn cá mập kéo đến và chia nhau rỉa hết con mồi của ông. Đến khi ông lão quay trở về được đến bờ thì chiến lợi phẩm chỉ còn lại một khung xương khổng lồ. Tuy vậy, ông lão không hề cảm thấy tiếc nuối mà ông còn cảm thấy tự hào vì bản thân đã chiến thắng cuộc chiến không hề cân sức đó. Điều này cũng chính là những thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm đến người đọc. 

Qua đoạn trích này, chúng ta đã thấy được phần chìm và phần nổi của tác  phẩm. Phần nổi chính là hành trình chiến đấu chinh phục con cá kiếm của ông lão ngư dân già. Còn phần chìm chính là sức mạnh, trí tuệ và ước mơ của người dân lao động. Con cá kiếm là biểu tượng của thiên nhiên hùng vĩ, tượng trưng cho sức mạnh của thiên nhiên còn hành trình chinh phục con cá chính là hành trình chinh phục thiên nhiên và theo đuổi ước mơ và biến nó thành hiện thực.

Như vậy, qua câu chuyện này, chúng ta đã thấy rõ được nguyên lí tảng băng trôi của Hê-minh-uê. Chúng ta không chỉ học được những bài học quý giá về tinh thần theo đuổi ước mơ mà còn học được rất nhiều điều từ tác giả thông qua lối viết văn kiệm lời này của ông. 

3.3 Phân tích bài Ông già và biển cả 3

Trong văn học, đề tài viết về công cuộc chinh phục thiên nhiên của con người là một trong những đề tài được nhiều nhà văn chọn lựa. Bởi để viết lên những câu chuyện như vậy, nhà văn phải bỏ công sức ra tìm tòi, vận dụng sự sáng tạo và dành nhiều tâm huyết để cho ra một tác phẩm ấn tượng nhất. Hê-minh-uê là một nhà văn gốc Mỹ lớn ở thế kỷ 20. Lối viết văn của ông luôn hướng đến những cái mới, sự mở rộng trong tâm hồn. Chính vì thế, ông đã chọn lựa đề tài chinh phục thiên nhiên để viết lên tác phẩm để đời trong sự nghiệp của mình “Ông già và biển cả”. Tác phẩm này của ông không chỉ chứng minh được tài năng viết truyện của ông mà còn cho người đọc hiểu rõ hơn về nguyên lý “tảng băng trôi” - một trong những nguyên lý mang nhiều triết lý nhân sinh ý nghĩa.

Đoạn trích được học trong chương trình Ngữ Văn 12 nằm trong phần cuối của tác phẩm Ông già và biển cả. Đoạn trích này miêu tả cuộc chiến đấu anh dũng của ông lão Santiago giữa biển khơi cùng con cá kiếm khổng lồ - chiến lợi phẩm cũng là mong muốn săn bắt của ông lão ngư dân. Đoạn trích này có thể chia thành 2 phần với phần một là cuộc chiến của ông lão đánh cá và con cá kiếm. Còn phần hai là hành trình đưa con cá trở về đất liền sau nhiều ngày vật vã trên biển của ông lão Santiago. 

Trước mỗi cuộc đi săn, người thợ săn bao giờ cũng phải thăm dò thật cẩn thận. Trong bối cảnh biển cả rộng lớn, ông lão Santiago là ngư dân có nhiều kinh nghiệm, ông vững tay chèo con thuyền ra biển khơi một mình để tìm nguồn cá, nhưng thật không may mắn, ông không tìm được con cá nào. Nhưng, bất chợt lọt vào tầm mắt của ông chính là hình ảnh con cá kiếm khổng lồ, ông lão mừng như bắt được vàng và trong thâm tâm của người đi săn, ông muốn bắt được con cá đó. Mong muốn này dấy lên như chính là ước mơ mà ông ấp ủ suốt bao đêm, ông muốn làm được một điều gì đó lớn lao để chứng minh cho mọi người thấy khả năng của mình. Bước vào đoạn trích là hình ảnh biển cả bao la rộng lớn, còn hình ảnh ông lão đánh cá cùng con thuyền thì trông thật nhỏ bé biết bao. Nhưng không vì thế mà ông chùn bước. Sau khi đã ngắm kĩ mục tiêu của mình, ông không hề vội vàng mà lặng lẽ quan sát đối phương. Ông chú tâm quan sát đến nỗi mà dường như ông đã thấu hiểu được từng vòng lượn của con cá dưới mặt nước, từ xa đến gần ông đều có thể cảm nhận được. Với những vòng tròn lớn, sợi dây câu nặng trĩu và siết chặt vào đôi tay ông, khiến ông nhiều lúc muốn bỏ cuộc. Từng vòng lượn của con cá cứ bình tĩnh rồi chậm rãi giữ sức, rồi lại vùng vẫy ra xa đầy hung hăng và mãnh liệt. Con cá kiếm dùng mọi cách để thoát khỏi sự bắt ép của ông lão, không chịu đầu hàng. Sự to lớn và hùng vĩ của con cá kiếm được tác giả miêu tả “ là con cá khổng lồ”, “đuôi xanh thẫm”, “con cá khổng lồ mà cả đời ông mơ ước”, “cái đuôi lớn hơn cả cái lưỡi hái”. Sự to lớn và mạnh mẽ của con cá được miêu tả chân thực và sống động, đầy tính hoang dã, là biểu tượng chân thực của thiên nhiên hùng vĩ trước cái nhìn của con người. 

Nhưng ông lão Santiago cũng không để mặc cho con cá đấy vùng vẫy. Cuộc chiến giữa ông và con cá kiếm mặc dù không hề cân sức nhưng với tài trí, sự can đảm cùng kinh nghiệm của một người đi biển lâu năm, ông lão cũng không hề rơi vào lép vế một chút nào. Ông mặc kệ cho con cá kéo thuyền đi suốt hai đêm, rồi những vòng uốn lượn của nó với mục đích khiến nó kiệt sức, lúc đó mới là thời điểm ông lão ra tay. Ông luôn dùng những suy nghĩ, câu nói độc thoại để động viên bản thân không được bỏ cuộc. Và ngay khi ông cảm nhận được thời cơ đã đến, ông dùng hết sức mình, dồn tất cả sự kiêu hãnh vào cú tấn công cuối cùng vào tim của con cá. Cuối cùng, ông cũng có thể giành được chiến thắng, săn được con cá kiếm khổng lồ trước khi nó kịp tẩu thoát và trước khi ông kiệt sức trong trận đấu sức, đấu trí với con vật này. Qua đây, ta có thể thấy được con người dù nhỏ bé trước thiên nhiên nhưng vẫn không ngừng ước mơ chinh phục thiên nhiên. Chỉ cần chúng ta không ngừng nỗ lực và cố gắng giống như ông lão Santiago thì chắc chắn chúng ta sẽ giành được chiến thắng. Cuộc chiến của ông lão và con cá kiếm cũng chính là bài ca về tinh thần, nghị lực phi thường của người dân lao động rất bình thường nhưng không bao giờ chịu bó tay trước hoàn cảnh cho dù có hiểm nguy để đạt được ước mơ của mình. 

Ông già và biển cả, ngay từ nhan đề chúng ta đã thấy được sự đối lập giữa hai hình tượng, một nhỏ bé, một to lớn và vĩ đại nhưng qua cách kể chuyện rất chân thực của nhà văn cùng lối tư duy viết văn theo nguyên lý “tảng băng trôi”, chúng ta càng phải đặt ra nhiều suy ngẫm về tác phẩm, về cuộc chiến không cân sức của ông lão Santiago. Có thể thấy, chỉ với một đoạn trích ngắn, mà đã bao hàm rất nhiều ý nghĩa, nhiều triết lý khiến người đọc phải đào sâu suy ngẫm. Và có lẽ đây cũng chính là điều đã tạo lên thành công cho tác giả, thành công cho tác phẩm văn học ấn tượng này. 

3.4  Phân tích bài Ông già và biển cả 4 

Ông già và biển cả là một trong những tác phẩm đặc sắc và tiêu biểu cho phong cách sáng tác theo nguyên lý tảng băng trôi của nhà văn người Mỹ tài năng Hê - minh -uê. Đoạn trích là câu chuyện về cuộc đọ sức kiên cường và gay cấn của ông lão Santiago và con cá kiếm khổng lồ. Qua cuộc chiến không cân sức đó, chúng ta thấy được những điều đẹp đẽ, những triết lý nhân sinh ý nghĩa trong đó, đúng theo nguyên lý tảng băng trôi xuyên suốt trong các tác phẩm của nhà văn. 

Đoạn trích Ông già và biển cả bao gồm 2 phân cảnh chính, phần một là cảnh con cá kiếm bị mắc câu và dùng mọi cách để vùng vẫy nhằm muốn thoát ra khỏi lưỡi câu của ông lão. Còn cảnh thứ 2 chính là hình ảnh ông lão đánh cá đưa con thuyền và xác con cá trở về đất liền. 

Tác phẩm mở đầu bằng hình ảnh mặt trời chói chang vào ngày thứ ba sau khi con cá kiếm cắn câu. Cả ông lão đánh cá và con cá kiếm đều không chịu lùi bước. Con cá vẫn lượn vòng, kéo chặt dây tạo thành một “vòng tròn lớn”. Trước tình thế này, ông lão Santiago đã phải "dùng tay, lắc người, dùng hết sức, dùng chân kéo" mới có thể khuất phục được con mồi. Sau hai tiếng đồng hồ bơi, con cá đuối sức, đường bơi hẹp lại nhiều, con cá dần dần nổi lên, lúc này ông lão cũng thấm mệt, người bê bết mồ hôi nhễ nhại. Cuộc vật lộn, giằng co giữa con cá kiếm khổng lồ và ông lão đánh cá vẫn đang diễn ra. Dù con cá ngày càng đuối sức nhưng nó vẫn cố gắng vùng vẫy, có lúc chợt rít lên kéo căng sợi dây mảnh, có lúc hơi nghiêng mình kéo thuyền ra xa. Ông lão cũng kiên quyết không chịu thua, khi nhìn thấy con cá màu đen, bóng dần nổi lên, to lớn và xinh đẹp khiến chính ông lão cũng phải kinh ngạc: “Cái đuôi to hơn cái lưỡi hái, mình màu tím hồng sừng sững trên đại dương xanh thẳm. Cánh vi trên lưng xếp lại, vây bên sườn thì to sụ, xòe rộng ra”. Khi con cá nổi lên trên mặt nước, nó đẹp ngoài cả sức tưởng tượng của ông lão. Chính sự khổng lồ và vẻ đẹp ấn tượng của con cá kiếm lại khiến ông lão càng kiên định và bình tĩnh và quyết tâm phải chinh phục được con cá này. Mặc dù ông đã rất mệt mỏi sau khi vật lộn với con cá nhiều giờ đồng hồ nhưng ông lão vẫn không ngừng động viên chính mình “ kéo đi tay ơi, đôi chân kia hãy đứng vững, đầu ơi hãy tỉnh táo”. Sự động viên đó như tiếp thêm cho ông lão sức mạnh để chinh phục con cá kiếm to lớn đó. 

Đối với ông lão Santiago thì con cá kiếm không phải chỉ đơn thuần là con vật để ông săn bắt mà ông còn coi nó là người bạn của mình trước biển cả rộng lớn, cô đơn. Trong suốt quá trình đấu tranh cùng con cá, ông thường xuyên trò chuyện và thủ thỉ cùng nó:  “Mày đang giết tao, cá à… Tao chưa bao giờ thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày, người an hem ạ. Hãy đến và giết ta đi. Ta không quan tâm chuyện ai giết ai”. Ông lão Santiago đã dùng những từ ngữ đẹp nhất và tình cảm chân thành nhất để tâm tình, tâm sự cùng con cá. 

Khi cuộc chiến dần dần đi vào hồi kết, con cá đã bắt đầu đuối sức hơn mặc dù nó vẫn rướn mình lên rồi chầm chậm bơi ra xa. Rồi khi nó chồm lên, ông lão Santiago đã khéo léo và dùng hết sức mình phóng lao về phía ngực đồ sộ của con cá. Lúc này, con cá bị trúng lao và rơi sầm xuống mặt nước khiến cho nước bắn trùm lên cả con thuyền và ông lão. Bằng sức chiến đấu bền bỉ không chịu bỏ cuộc, ông lão đã chiến thắng trong trận chiến này. Cho dù bản thân ông cũng đã kiệt sức và bị xây xát nhưng khi nhìn đến con cá “nằm ngửa phơi cái bụng ánh bạc của nó lên trời” “con cá trắng bạc và thẳng đơ và bồng bềnh theo sau”, ông cũng cảm thấy hạnh phúc trước chiến công của mình. 

Trận chiến giữa ông lão và con cá đã kết thúc sau vài ngày vật lộn. Cơn đói và sự mệt mỏi rã rời nhưng trong lòng ông lão vẫn rất phấn chấn và vui mừng. Ông đã quyết định quay thuyền trở về để cho mọi người nhìn thấy thành quả lao động của mình. Giây phút này, dường như trong cơ thể ông đang tràn trề nhựa sống, ông cảm thấy mình khỏe hơn bao giờ hết, đầu óc bỗng trở nên tỉnh táo hơn bao giờ hết. Ông lão ngồi lặng im ngắm nhìn thành quả của mình, con cá kiếm : “da cá chuyển từ màu gốc, màu tía ánh bạc, sang màu trắng bạc và những cái sọc phô cùng màu tím nhạt… còn mắt nó dửng dưng như những tấm kính trong kính viễn vọng hay như một vị Thánh trong đám rước”. Ông nhìn con cá không chỉ như nhìn chiến lợi phẩm mà còn có cả sự ngưỡng mộ và tôn sùng. Ông tin tưởng rằng mọi người ở làng chài sẽ phải tự hào trước chiến thắng vĩ đại này của ông ngày hôm nay. 

Tác phẩm Ông già và biển cả sử dụng đan cài những lời độc thoại và độc thoại nội tập, điều này giúp cho nhân vật dễ dàng bộc lộ tâm trạng hơn. Tác phẩm này không chỉ ấn tượng bởi nghệ thuật kể chuyện mà còn khiến cho người đọc cảm động trước tinh thần lao động, sự kiên nhẫn và dũng cảm của con người trước thiên nhiên to lớn và trong chính công cuộc chinh phục thiên nhiên.

3.5  Phân tích bài Ông già và biển cả 5

Hê-minh-uê là nhà văn người Mỹ và được sinh ra trong gia đình trí thức. Ông được coi là một trong những nhà văn tiêu biểu và xuất sắc nhất của văn học Mỹ thế kỷ 20. Trong gần bốn thập kỷ cầm bút của mình, tác giả Hê-minh-uê đã cống hiến hết mình cho văn học với nhiều sáng tác để lại những giá trị tốt đẹp cho đến ngày hôm nay. Đặc biệt vào năm 1945, ông đã được nhận giải thưởng Nobel về văn học - giải thưởng cao quý nhất mà bất cứ nhà văn nào cũng mong muốn có được. Ông đã đi nhiều nơi, trải nghiệm và viết truyện, bởi vậy trong truyện của ông luôn đầy ắp những dấu tích của sự thâm nhập trực tiếp của ông trong nhiều khía cạnh của cuộc sống. Ông cũng là người đưa ra nguyên lý tảng băng trôi trong sáng tác của mình. Đó là nguyên lý sáng tác với 3 phần nổi, 7 phần chìm, để người đọc tự tìm hiểu những ý nghĩa ẩn giấu ở trong tác phẩm của mình. Chính vì vậy các sáng tác của Hê-minh-uê rất giàu ý nghĩa biểu tượng. Trong đó, tác phẩm Ông già và biển cả là sáng tác thể hiện rõ ràng và chính xác nhất về phong cách của ông. Ngay từ khi được công bố, tác phẩm đã gây được tiếng vang lớn trong giới văn học. Đoạn trích được học trong sách nằm ở đoạn cuối của tác phẩm. 

Tác phẩm ông già và biển cả là một câu chuyện kể về ông già Santiago ở làng chài đánh cá vùng biển nhiệt lưu. Ông đã ra khơi ba ngày mà không kiếm được con mồi nào vừa ý, Và khi có một con cá kiếm cắn câu của ông thì ông quyết tâm phải bắt bằng được nó để chứng minh cho mọi người thấy khả năng của ông. Đó cũng là ước mơ trong suốt cuộc đời ngư dân của ông, bắt được một con cá xứng tầm với ông. 

Truyện Ông già và biển cả nổi bật lên chính là hình tượng của con cá kiếm khổng lồ và ông lão đánh cá. Hai hình ảnh đều mang những vẻ đẹp riêng nhưng lại vừa bổ sung và làm nổi bật vẻ đẹp của đối phương. Đầu tiên, hình ảnh con cá kiếm được miêu tả vô cùng to lớn và đẹp đẽ. Tác giả đã dùng hàng loạt những câu văn mỹ lệ để miêu tả vẻ đẹp to lớn ấn tượng của con cá kiếm: “ Một cái bóng đen vượt dài qua dưới con thuyền” hay “Cái đuôi lớn hơn cả một chiếc lưỡi hái lớn màu tím hồng dựng trên đại dương xanh thẳm”. 

Thân hình con cá to đồ sộ với những sọc tím xinh đẹp trên thân, phần cánh vi trên lưng xếp lại, bộ vây thì to sụ trên sườn xòe rộng. Chỉ với mấy câu văn thôi nhưng Hê-minh-uê đã giúp người đọc hình dung ra đầy đủ hình ảnh con cá kiếm to lớn với vẻ đẹp hùng vĩ và ẩn chứa sức mạnh khủng khiếp. 

Sau khi con cá bị mắc câu của ông lão, dù nó đang bị thương nhưng con cá vẫn bơi được những vòng lớn và liên tục vòng quanh con thuyền. Cho dù đang bị thương nhưng có lẽ vết thương đó không hề hấn gì với nó. Những vòng bơi của con cá quanh con thuyền khiến ông lão hoa mắt chóng mặt, thậm chí là choáng váng. Chỉ mới bắt đầu cuộc chiến, với những vòng bơi của con cá chúng ta đã thấy được đây chắc chắn là một cuộc chiến không hề cân sức. 

Không chỉ khắc họa con cá với vẻ đẹp về hình thể, tác giả Hê-minh-uê còn khắc họa con cá với vẻ đẹp về sự bất khuất và kiêu hùng trước con người. Thậm chí ở giây phút cuối cùng, khi bị ông lão phóng lao trúng tim, sinh mạng bị kết liễu nhưng nó vẫn dùng hết sức mình để tung người lên lần cuối. Mặc dù nó có chết nhưng cũng phải chết một cách oai hùng, mạnh mẽ, đầy kiêu ngạo nhưng cũng rất khí phách. Thông qua cách miêu tả con cá kiếm, sau những câu văn đó cũng chính là cách mà nhà văn Hê-minh-uê tôn vinh ông lão đánh cá. Tác giả muốn miêu tả một con cá phải là một đối thủ ngang tầm ngang tài với ông lão đánh cá, xứng đáng là con cá mà ông lão đã chờ đợi suốt bao ngày. Con cá càng có sức mạnh to lớn thì chiến thắng của ông lão càng đáng được tôn vinh và khẳng định rõ hơn tầm vóc của con người. 

Đúng như nguyên lý tảng băng trôi mà tác giả luôn sử dụng trong sáng tác của mình, tác giả Hê-minh-uê khi xây dựng hình ảnh con cá cũng gửi gắm nhiều ý nghĩa biểu tượng khác nhau. Đầu tiên, dưới góc độ của thiên nhiên, con cá kiếm chính là biểu tượng của vẻ đẹp và sức mạnh to lớn của thiên nhiên. Còn nếu nhìn dưới góc độ của con người thì hình ảnh con cá kiếm chính là những thử thách và chông gai trong cuộc sống mà chúng ta cần phải vượt qua. Còn dưới góc nhìn nghệ thuật thì hình ảnh con cá kiếm lại chính là biểu tượng của ước mơ và sự sáng tạo. 

Nhưng có lẽ đẹp đẽ nhất và cũng là nơi tác giả Hê-minh-uê gửi gắm nhiều ý nghĩa nhất chính là hình tượng ông lão đánh cá Santiago. Tác giả đã đặt ông lão vào hoàn cảnh cuộc chiến không hề cân sức. Ông lão đã có tuổi, sức khỏe không thể so được với những người đánh cá trẻ tuổi. Hơn thế, trước khi con cá kiếm cắn câu, ông đã lênh đênh trên biển mấy ngày, ông đang ở trong trạng thái đói khát và kiệt sức, thậm chí là suy kiệt. Trong khi đối lập với ông là con cá kiếm to lớn, khỏe khoắn và kiêu hùng. Hơn thế, cuộc chiến diễn ra trên biển cả, thế mạnh đương nhiên thuộc về con cá kiếm. Khi đặt ông lão vào trong cuộc chiến không cân sức này, tác giả muốn tôn vinh những phẩm chất làm nên chiến thắng. 

Chính trong trận đấu không cân sức ấy, những phẩm chất và vẻ đẹp của ông lão đánh cá đã được bộc lộ khách quan và đầy đủ nhất. Đầu tiên, ông là một ngư dân thạo nghề, có kinh nghiệm và đa mưu túc trí. Ông chỉ cần dựa vào độ nghiêng, chếch của sợi dây là có thể biết được con cá bơi tròn hay ngoi lên, ông dựa vào độ căng trùng của sợi dây để đoán xem con cá đang làm gì, sẽ có hành động gì để kịp thời ứng phó với nó trong trận chiến này. 

Nếu không phải là một người đánh cá lành nghề, có kinh nghiệm thì chắc chắn ông không thể đưa ra những phán đoán chính xác như vậy. Ông còn khéo léo xử lí tình huống kéo vào hay nới tay ra để con cá dần dần kiệt sức mà không bị đau đớn đến phát cuồng, gây nguy hiểm cho con thuyền và bản thân ông. Và cuối cùng, chính thời điểm ông lựa chọn để đưa ra đòn quyết định và phóng lao trúng tim con cá kiếm một cách dứt khoát, đầy điêu luyện để chấm dứt cuộc chiến không cân sức này đã thể hiện tài năng săn bắt của ông. Nếu không phải là một thợ săn lành nghề trên biển cả thì chắc chắn ông lão sẽ không đưa ra được những phán đoán chính xác đến vậy. Bên cạnh đó, chính niềm tin vào bản thân cũng góp phần trong thành công này của ông.Trong quá trình chiến đấu với con cá kiếm khổng lồ, ở bên yếu thế hơn, ông không hề từ bỏ mà liên tục động viên bản thân và đặt niềm tin chiến thắng  “tao sẽ tóm được mày”. Phải có một nghị lực phi thường thì ông mới có thể kiên trì trong nhiều tiếng đồng hồ như vậy, thậm chí còn có những lúc ông cảm thấy hoa mắt chóng mặt tưởng rằng mình sắp gục ngã đến nơi, có thể sụp đổ bất cứ lúc nào. 

Tuy nhiên chính sức mạnh tinh thần đã vực dậy ông, giúp ông tiếp tục chiến đấu và giành được chiến thắng huy hoàng cuối cùng. Qua chiến thắng của ông, chúng ta càng thấu hiểu thêm những bài học ý nghĩa rằng càng trong nghịch cảnh thì chúng ta càng phải tin tưởng vào bản thân, không ngừng phấn đấu, nỗ lực. Qua chiến thắng này, tác giả Hê-minh-uê còn khẳng định được sức mạnh của con người trước thiên nhiên hùng vĩ. 

Mặc dù giành chiến thắng trước con cá kiếm khổng lồ nhưng ông lão cũng vô cùng thương xót, ngợi ca vẻ đẹp anh dũng của nó trong trận chiến này. Cũng chính qua những suy nghĩ của ông lão đánh cá, tác giả Hê-minh-uê cũng muốn gửi tới thông điệp con người và thiên nhiên có mối quan hệ mật thiết với nhau cho dù đôi khi thiên nhiên trở thành kẻ thù với con người và đôi lúc con người chinh phục thiên nhiên. Nhưng cho dù như vậy thì con người không được quên phải sống hài hòa với thiên nhiên thì mới được lâu bền. 

Con người cần phải biết tôn trọng tự nhiên nếu muốn giành chiến thắng. Và thừa nhận vẻ đẹp và những hành động không thể khác của đối thủ, của những người xung quanh mình là thái độ cần thiết để giữ thăng bằng trong cuộc sống, tránh nhìn người, nhìn đời một cách phiến diện và để biết cảm thông, chia sẻ với người khác.

Tác phẩm Ông già và biển cả với ý nghĩa biểu tượng cao cùng cách sử dụng ngôn ngữ hàm súc, cô đọng đã đem đến cho người đọc nhiều thông điệp ý nghĩa. Câu chuyện về ông lão đánh cá và con cá kiếm khổng lồ không chỉ đơn thuần là một trận chiến săn bắt mà còn là biểu tượng, là ước mơ chinh phục tự nhiên và hành trình để biến ước mơ đó trở thành hiện thực.  

Trên đây là những mẫu phân tích bài Ông già và biển cả mà VUIHOC muốn gửi tới các em học sinh. Hy vọng với những bài văn tham khảo này, các em có thể viết được một bài văn mới của mình. Mặc dù văn học nước ngoài sẽ không xuất hiện trong đề thi văn tốt nghiệp THPT nhưng những tác phẩm tiêu biểu này cũng rất đáng để tìm hiểu, để chúng ta hiểu rõ hơn về nền văn học thế giới. 

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Soạn bài Ông già và biển cả
• Soạn bài Số phận con người