Phân tích bài thơ Sóng

1. Dàn ý phân tích bài thơ Sóng 

1.1 Mở bài 

Giới thiệu tác giả: Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu và xuất sắc của thế hệ nhà thơ trẻ thời chống Mỹ, là nhà thơ của tình yêu, buồn và dịu dàng, đầy lòng trắc ẩn và hồn thơ nữ tính.

Giới thiệu bài thơ Sóng: được viết năm 1967 và in trong "Hoa dọc chiến hào", là một bài thơ về tình yêu, tiêu biểu cho tâm hồn thơ của Xuân Quỳnh.

1.2 Thân bài

a. Bản chất, quy luật của “sóng” và “em”

- Khổ 1:

Nghệ thuật sử dụng phép tương phản: dữ dội- êm dịu, ồn ào- lặng lẽ, qua đó khái quát trạng thái đối lập của sóng, gợi nhớ tâm lý người phụ nữ khi yêu (lúc dữ dội, lúc dịu dàng).

Nghệ thuật nhân hóa: “sông không hiểu” bản chất của sóng nên “sóng” muốn tìm về một không gian bao la Hành trình của sóng là hành trình khám phá bản thân và là hành trình khát khao vươn tới giá trị tột cùng trong tình yêu của một người phụ nữ.

- Khổ 2:

“Ôi con sóng... và ngày sau vẫn thế”: Dù xưa hay nay, sóng luôn dạt dào, rạo rực, luôn tràn trề khao khát. Đó cũng là khao khát và bản chất vĩnh cửu của phụ nữ.

“Nỗi khát vọng tình yêu... ngực trẻ”: So sánh tình yêu tuổi trẻ với sóng biển, khao khát tình yêu là khao khát đặc trưng muôn thuở của tuổi trẻ.

b. Những suy nghĩ trăn trở về cội nguồn tình yêu

- Khổ 3: Điệp ngữ “em nghĩ về” và câu hỏi: “Từ nơi nào sóng lên” nhấn mạnh khát vọng nhận thức về bản thân, người mình thương và tình yêu vĩnh cửu.

- Khổ 4: Xuân Quỳnh dựa vào các quy luật của tự nhiên để tìm về cội nguồn của sóng, cội nguồn của tình yêu, gợi sự chú ý đến điều bí ẩn của tình yêu, sự khởi đầu của tình yêu.

c. Nỗi nhớ, sự thủy chung của người con gái trong tình yêu

- Khổ 5:

Nghệ thuật tương phản gợi lên những phạm vi không gian khác nhau “dưới lòng sâu”, “trên mặt nước”, phạm vi thời gian khác nhau: ‘”ngày” – “đêm”, hững phạm vi thời gian khác nhau: “ngày”-“đêm”, nghệ thuật nhân hóa: “ngày đêm không ngủ được”, thể hiện nỗi nhớ da diết, triền miên giữa sóng và bờ. Đó cũng là nỗi nhớ của người phụ nữ khi yêu.

Người phụ nữ bộc lộ trực tiếp, mạnh dạn, chân thành nỗi nhớ của mình “Lòng em nhớ đến anh”, “Cả trong mơ còn thức” cho thấy nỗi nhớ đã ăn sâu vào tiềm thức và tồn tại thường trực trong tâm trí người phụ nữ.

- Khổ 6:

Nghệ thuật tương phản “xuôi – ngược”, điệp ngữ “dẫu”, “vẫn”, “về” gợi lên hành trình của sóng biển, hành trình tình yêu của người phụ nữ giữa cuộc đời.

Lời thề thủy chung, niềm tin chờ đợi tình yêu của người phụ nữ, dù ở đâu cũng “hướng về anh một phương”, hết lòng nghĩ về người mình yêu.

d. Khát vọng tình yêu vĩnh cửu

- Khổ 7: Khẳng định quy luật muôn đời của tự nhiên “con nào chẳng tới bờ... Dù muôn vời cách trở”, cũng như “em”, nó luôn hướng về “anh” dù khó khăn, thử thách đến mấy.

- Khổ 8:

“Cuộc đời tuy dài thế / Năm tháng vẫn đi qua”: chút cô đơn trước cuộc đời, nỗi trăn trở về tình yêu hữu hạn trước thời gian vô cùng.

“Như biển kia... bay về xa”: cảm giác bất an về tính hay thay đổi của lòng người “giữa muôn vàn cách trở”. Nhưng đó cũng là việc vượt qua sự lo lắng và có niềm tin vững chắc vào sức mạnh của tình yêu, giống như một đám mây có thể di chuyển trên đại dương rộng lớn.

- Khổ 9:

“Làm sao” biến sự lo lắng, hồi hộp, nhớ mong thành “trăm ngọn sóng nhỏ” vỗ mãi vào bờ.

Đó là người phụ nữ khao khát được sống trong “biển lớn tình yêu” với tình cảm yêu thương, khao khát hòa nhập tình yêu  riêng vào tình yêu chung rộng lớn.

1.3 Kết bài

Nêu cảm nhận về bài thơ Sóng

Khái quát giá trị nghệ thuật: đã tạo hình thành công hình ảnh chữ “sóng”, một hình ảnh mộc mạc, giản dị,…

Nội dung: Xuân Quỳnh thể hiện tình yêu nồng cháy của người phụ nữ qua hình ảnh sóng, đồng thời thể hiện quan điểm tình yêu mới, hiện đại: người phụ nữ chủ động trong tình yêu nhưng vẫn giữ được nét truyền thống.

Lập dàn ý là bước quan trọng không thể thiếu để các em có thể tổng hợp kiến thức và phục vụ cho quá trình phân tích bài văn. Nếu chưa biết cách lập dàn ý bài thì hãy tham khảo khóa học PAS THPT để được hướng dẫn nhé! 

2. Sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Sóng 

Dưới đây là sơ đồ tư duy về phân tích bài thơ Sóng một cách tổng quát nhất:

3. Năm mẫu Phân tích bài thơ Sóng hay nhất 

3.1 Phân tích bài thơ Sóng mẫu 1

Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ trẻ tiêu biểu của thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Bằng tài năng của mình, Xuân Quỳnh đã để lại vô số kiệt tác như Tự hát, Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa thu, Bàn tay em... Và làm sao có thể không kể đến Sóng, một bài thơ biểu tượng tình yêu tiêu biểu cho hồn thơ Xuân Quỳnh. Hãy cùng phân tích bài thơ Sóng để thấy được những suy tư, trăn trở về tình yêu được Xuân Quỳnh thể hiện qua tác phẩm.

Sóng được viết năm 1967, trong một lần nhà thơ Xuân Quỳnh đi công tác ở biển Diêm Điền, Thái Bình. Khi đó Xuân Quỳnh mới 25 tuổi, độ tuổi tươi đẹp và mặn mà nhất của người phụ nữ. Thế nhưng bà cũng đã từng phải trải qua những lần đổ vỡ tình yêu, Xuân Quỳnh cũng đã từng có một gia đình hạnh phúc, một người chồng yêu thương chiều chuộng bà hết lòng nhưng có lẽ khoảng cách tâm hồn, sự tỉ mỉ của người đàn ông khiến bà cảm thấy ngột ngạt và hụt hẫng. Hôn nhân đổ vỡ, Xuân Quỳnh không cảm thấy thất bại hay buồn bã mà lại càng thấm thía và khao khát hơn về một tình yêu đích thực và sự thấu hiểu giữa những con người có cùng chí hướng. Đứng trước biển Diêm Điền với tiếng sóng vỗ rì rào, bà đã nghĩ đến hình bóng người đàn ông định mệnh của cuộc đời, để viết nên những vần thơ về tình yêu sâu sắc, chân thành.

Trong bài thơ Sóng có thể thấy những quan điểm về tình yêu của Xuân Quỳnh rất hay và độc đáo, vừa truyền thống, thủy chung nhưng cũng vừa hiện đại, đầy khát khao và tự do.

“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”

Xuân Quỳnh lấy hình ảnh sóng là hiện thân của tình yêu và cũng là nhân vật “em” trữ tình trong tác phẩm là một ẩn dụ rất tinh tế thể hiện những nét tính cách của người phụ nữ trong tình yêu. Đứng trước tình yêu, nhân vật trữ tình thể hiện bản năng và cá tính mạnh mẽ, chủ động, tự tin để hòa vào tình yêu với những cảm xúc “dữ dội”, “ồn ào” và vô cùng sinh động. Từ đó nhận ra cái tôi cá nhân mạnh mẽ, luôn chủ động nỗ lực tìm kiếm hạnh phúc đích thực trong tình yêu chứ không thụ động chờ đợi cái gọi là “duyên phận”. Nếu một dòng sông nhỏ không thể cho ta tình yêu mà ta cần, thì ngại ngần gì mà không hòa mình vào biển lớn, tắm mình trong muôn ngàn con sóng yêu thương mạnh mẽ và đầy hy vọng? Tuy nhiên, bên cạnh vẻ hiện đại, hình tượng sóng còn gợi lên vẻ đẹp truyền thống rất riêng của người phụ nữ Việt Nam trong cách thể hiện tình cảm, đó là sự “dịu êm” và “lặng lẽ”. Họ dùng những khoảng lặng nhẹ nhàng, ngại ngùng khi đứng trước người yêu để bày tỏ tình cảm nồng nàn, ngại ngùng bấy lâu nay của lòng mình. Càng ngoảnh lại, trái tim càng loạn nhịp, yêu thêm vẻ đẹp quý giá này của người phụ nữ Á Đông. Ngoài ra, hình ảnh “sóng” còn cho ta liên tưởng đến những cảm xúc tình yêu, đôi khi nồng nàn, cháy bỏng, những rung động mạnh mẽ nhưng tình yêu không phải là cảm xúc nhất thời mà nó cần nhiều hơn sự lắng đọng, thấu hiểu giữa hai tâm hồn đồng điệu. Dù không nói ra nhưng chỉ cần một vài nét mặt và một nụ cười, họ đã biết đối phương cần gì và trở thành 'bến đỗ “dịu êm”, “lặng lẽ” trong cuộc đời của đối phương.

“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”

Ở những câu thơ sau, người ta thấy một vẻ đẹp nữa trong tình yêu của người phụ nữ mà muôn đời ca ngợi đó là đức tính thủy chung, son sắt trong tình yêu đôi lứa. Ngày xưa em trao cho người ta tình yêu vụng về, nhưng ngày sau, tình yêu này cũng lớn dần lên và càng nghiêm túc hơn, chân thành và yêu thương nhưng không bao giờ phai nhạt. Xuân Quỳnh đã đưa vào câu thơ hai mốc thời gian “ngày xưa” và “ngày sau”, tức là quá khứ và tương lai nên ở hiện tại tất nhiên không thoát khỏi sự chân thành, thiết tha, nhiệt huyết cùng với “Nỗi khát vọng tình yêu/vẫn bồi hồi trong ngực trẻ”. Dù là khi còn thanh xuân, hay khi đã về già hay trung niên, đã trải qua biết bao đắng cay của cuộc đời, thì con người ta vẫn luôn khao khát được yêu thương, một thứ khiến người ta yêu nhau mà có được mà bám riết lấy bấy lâu nay , khiến trái tim “bồi hồi trong ngực trẻ”. Điều đó làm cho con người cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa hơn, yêu cuộc sống hơn và muốn phấn đấu cho tương lai, muốn tìm kiếm hạnh phúc tốt đẹp cho mình.

“Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”

Có lẽ khi yêu ai cũng muốn giải thích tình yêu của mình bắt đầu từ đâu, khi nào và tại sao mình yêu nhau.  Nhưng nếu tình yêu dễ lý giải như vậy thì có lẽ thơ ca về chủ đề này đã sớm mai một, bởi không ai định nghĩa được tình yêu một cách trọn vẹn và chính xác. Nó là sự tổng hòa của nhiều cung bậc cảm xúc, là món quà tuyệt vời mà tạo hóa đã ban tặng cho con người, một định nghĩa với muôn vàn cảm xúc thăng hoa đưa con người lên thiên đường, nhưng đôi khi cũng giày xéo con tim. Xuân Quỳnh nghĩ về mình và người này, nghĩ về cội nguồn của tình yêu đôi lứa, nghĩ về biển cả, và bà đã chợt nhận ra rằng, định nghĩa tình yêu bằng lý trí là một việc làm vô nghĩa. Thay vì luôn quẩn quanh câu hỏi “Khi nào ta yêu nhau”, sao người ta không dành phần trái tim ấy để yêu thương nồng nàn hơn, lắng nghe từng nhịp tim để nhận ra niềm hạnh phúc quý giá khi còn có thể.

“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương”

Sau những trăn trở về tình yêu, Xuân Quỳnh bắt đầu bước vào nỗi nhớ, đó là cảm xúc kinh điển trong tình yêu rắc rối, phức tạp này. Dù là “dưới lòng sâu” hay “trên mặt nước”, dù ở đâu thì tình yêu vẫn luôn đong đầy, trọn vẹn với nỗi nhớ tha thiết xuyên không gian và thời gian. Nhớ mà đến mức “ngày đêm không ngủ được”, nhớ dù đã bước vào giấc ngủ êm đềm nhưng hình bóng người yêu vẫn in đậm trong những giấc mơ miên man. Nỗi nhớ này càng làm nổi bật lòng chung thuỷ, sắt son của người phụ nữ trong tình yêu, khi đi khắp thế gian hình bóng người thương vẫn không bao giờ rời khỏi tâm trí, trái tim, tình yêu luôn chỉ nhắc và nhớ đến một người duy nhất. Mà đối với nữ thi sĩ ấy đây là người đàn ông ở nơi Hà Nội thân thương!

“Ở ngoài kia đại dương
Trăm nghìn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở

Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”

Sau nỗi nhớ tha thiết và chân thành, Xuân Quỳnh bộc lộ những quan điểm tình yêu khác. Nhưng ở đây, hình ảnh sóng tượng trưng cho con người trong quá trình tìm kiếm tình yêu, nhưng không phải lúc nào con người cũng thuận buồm xuôi gió mà vẫn gặp nhiều trắc trở khó khăn mới tìm được hạnh phúc đích thực cho mình. Chẳng hạn như cuộc hôn nhân thất bại đầu tiên của nữ thi sĩ, nhưng chỉ cần người ta còn hy vọng, không mất niềm tin vào tình yêu và cuộc sống, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn thử thách thì tin rằng sóng gió nào cũng sẽ vào bờ và cũng chắc chắn sẽ quay lại với nhau. Và rồi Xuân Quỳnh cũng nhận ra rằng, năm tháng trôi qua dần dần, nhưng bà vẫn đang chơi vơi trên con đường hạnh phúc, dù năm ấy bà mới chỉ 25. Điều này đã khơi dậy trong tâm hồn người ca sĩ những khát khao mãnh liệt về một tình yêu đích thực, khao khát được hòa tan vào biển lớn tình yêu vĩnh cửu, sống hết mình một lần cho tình yêu để không làm uổng phí kiếp người.

Sóng là bài thơ có kết cấu giản dị, câu từ mộc mạc nhưng đã bộc lộ được hết tâm trạng của người đang yêu, đặc biệt là tâm trạng của người phụ nữ. Bài thơ cho chúng ta thấy quan điểm rất tiến bộ của Xuân Quỳnh về tình yêu, khuyến khích người phụ nữ hãy làm chủ cuộc đời mình và tự tin theo đuổi hạnh phúc. Đồng thời luôn trân trọng, giữ gìn những phẩm chất tốt đẹp truyền thống, đó là lòng thủy chung, son sắt, dịu dàng, thấu hiểu trong tình yêu muôn thuở.

3.2 Phân tích bài thơ Sóng mẫu 2 

Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của nền thơ ca hiện đại Việt Nam. Những người yêu thơ gọi bà là “Nữ hoàng của thi ca tình yêu”. Thơ của bà là tiếng nói của lòng nhân hậu, lòng thủy chung, trực cảm và khao khát hạnh phúc hàng ngày. “Sóng” là bài thơ hay nhất của Xuân Quỳnh viết về chủ đề tình yêu, được in trong tập Hoa dọc chiến hào (1967) và để lại cho người đọc nhiều cảm xúc.

Sóng là một hình ảnh động, bất biến, chính vì thế sóng được các nhà thơ chọn làm chất liệu thơ tượng trưng cho tình yêu. Nếu Xuân Diệu mượn sóng để tượng trưng cho tình yêu mãnh liệt thì Xuân Quỳnh mượn sóng để tượng trưng cho những cung bậc tình cảm của người phụ nữ đang yêu với nhiều khát khao và biến động. Hai hình tượng sóng và em luôn song hành với nhau, sóng là em và em cũng là sóng. Sóng và em hòa quyện, phản chiếu lẫn nhau, tôn lên vẻ đẹp vừa đa dạng vừa phong phú.

Hình ảnh sóng trước hết bắt nguồn từ âm điệu, nhịp điệu. Nhịp điệu trong bài thơ là một trong những yếu tố chính của thơ ca. Nó tạo ấn tượng đầu tiên trực tiếp cho người đọc. Người đọc bị quyến rũ, bị tác động bởi âm vang của ngôn từ, nhịp điệu của câu thơ. Và tất nhiên, giọng điệu thơ bao giờ cũng bị chi phối bởi trạng thái, cảm xúc của nhà thơ. Nhịp điệu bài thơ Sóng là giai điệu của những con sóng trên biển, nhịp của những đợt sóng nối tiếp nhau, miên man, bất tận, có lúc chảy ầm ĩ, có lúc êm dịu sâu lắng, có lúc hú lên dữ dội. Âm điệu của bài thơ không chỉ là nhạc điệu của sóng biển mà nó còn là hình ảnh ẩn dụ của sóng trong lòng với nhiều cung bậc, nhiều sắc thái tình cảm của người phụ nữ đang yêu. Mở đầu bài thơ là hình ảnh sóng gắn với những cung bậc tâm trạng:

"Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ" 

Sóng biển bao giờ cũng vậy, có lúc dữ dội - ồn ào, có lúc dịu êm- lặng lẽ. Con sóng khi thì giận dữ xô vào bờ, phá tan tất cả những gì nó muốn, có khi lại dịu dàng, sâu lắng. Hai thái cực của sóng cũng là sự đối lập trong tâm trạng, cảm xúc của người phụ nữ khi yêu, khi thì dữ dội, ầm ĩ, mạnh mẽ, khi dịu lại thì êm ái, nhẹ nhàng, sâu lắng. Thật tinh tế khi nhà thơ nhận ra trong tình yêu dữ dội và sóng gió của chiều sâu, nàng lại bình lặng và yên ả. Sự mềm mại, dịu dàng và đằm thắm là cốt lõi, là điểm trở lại của mọi xao xuyến tâm hồn. Đó là quy luật của cuộc sống, không mưa là nắng, hết giận là yêu. Vì vậy, nhà thơ không đảo trật tự từ “dịu êm, lặng lẽ” lúc đầu mà về sau thể hiện một cách hoàn hảo khí chất của tình yêu nhưng vẫn dịu dàng, nghiêm túc và đầy nữ tính. Mỗi con sóng tuy nhỏ bé nhưng chất chứa biết bao khát vọng lớn lao:

"Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể"

Xuân Quỳnh đã phát hiện ra quy luật của đời sống tình yêu là sự vận động: “Bởi tình yêu muôn thuở/ Có khi nào đứng yên”. Nếu sông không hiểu mình thì sóng nhất định sẽ từ bỏ cái nhỏ hẹp, chật hẹp của dòng sông để tìm về biển lớn, thể hiện mình, sống một cách trọn vẹn. 

Ở Xuân Quỳnh, biển luôn khơi dậy những khát khao, khát vọng lớn lao: “Suốt cuộc đời biển gọi ước mơ/ Nỗi khát vọng những phương trời chưa đến”. Đó không phải là suy nghĩ của một người phụ nữ phóng khoáng, vô kỷ luật mà đó là khát vọng cao đẹp, khát vọng mãnh liệt của trái tim không chấp nhận sự hẹp hòi, tù túng và tầm thường của tình yêu, dám vươn tới dù phải trải qua bao nhiêu bão táp để đến với biển lớn tình yêu, để tìm sự đồng điệu, đồng cảm. Đó là một quan niệm rất rõ ràng, rất quyết liệt, rất lưu luyến trong tình yêu nhưng không cam chịu, nhẫn nhịn. Tình yêu là thế, giống như biển không thể lặng sóng, con người không thể sống thiếu tình yêu, đặc biệt là các bạn trẻ.

"Ôi con sóng ngày xưa

…

Bồi hồi trong ngực trẻ"

Cũng như sóng, tình yêu là vĩnh cửu, trường tồn theo thời gian - hôm nay và mai sau cũng vậy. Nó là cốt lõi của cuộc sống, là khát vọng muôn thuở của con người. Xuân Diệu đã từng nói: “Làm sao sống được mà không yêu !”. Đặc biệt ở tuổi trẻ, tình yêu lại càng nồng nàn, say đắm và hồi sinh trong tim khi khao khát được yêu.

"Trước muôn trùng sóng bể

…

Khi nào ta yêu nhau"

Bao nhiêu thế hệ đã đi tìm lời giải thích về tình yêu là gì? Yêu đến bao giờ? Khi? Tại sao người ta yêu nhau? Nhưng

"Nơi tình yêu bắt đầu

Cũng là nơi khó nhất

Trái tim dù biết hát

Nhưng chuyện tình dễ đâu"

Tình yêu là một thế giới huyền bí, cho dù ai là “nữ hoàng” của cõi tình yêu cũng khó có thể chiếm lĩnh và giải thích được mọi điều. Xuân Quỳnh cũng chia sẻ những lo lắng, cảm xúc thật hồn nhiên, chân chất: “Trước muôn trùng sóng bể” –  đứng trước không gian rộng lớn, người ta thường nghĩ đến hư vô hay nỗi lẻ loi, nhỏ bé và hữu hạn của đời người, nhưng Xuân Quỳnh nghĩ đến anh và em, nghĩ đến biển và sóng, sóng và gió, nơi tình yêu giữa anh và em bắt đầu. Cái tôi trữ tình cảm nhận được quy luật của tình yêu, nó khó hiểu và bất ngờ như tự nhiên. Nó xâm chiếm tâm hồn ta và đôi khi thoát khỏi sự kiểm soát của lý trí, đến rồi đi đột ngột và rất mong manh.

Tình yêu luôn đi cùng với nỗi nhớ, không biết từ bao giờ câu hát đã ghi lại những cảm xúc chân thành, cháy bỏng của lòng người trong nỗi nhớ của tình yêu: “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ”, “Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than”. Đến Xuân Quỳnh, niềm khao khát yêu cũng được miêu tả khắc khoải, đau đớn và mãnh liệt nhưng theo một cách khác:

"Con sóng dưới lòng sâu

…

Cả trong mơ còn còn thức"

Khổ thơ có hai câu thừa để có thể chứa đựng những cảm xúc vô hạn của niềm khao khát yêu đương. Hoài Thanh từng nhận xét: dòng cảm xúc quá rạo rực khiến câu chữ không thể theo đường nét có sẵn, ý thơ bị xô đẩy, khuôn khổ thơ phải cần lung lay. Khổ thơ này được coi là hay nhất của bài thơ, có người cho là đỉnh cao của Sóng. Vì Xuân Quỳnh xúc động bộc lộ niềm khao khát yêu đương, nỗi nhớ vượt qua tiềm thức, xuyên qua cả cõi thực và cõi mộng “cả trong mơ còn thức”

Tác giả đã sử dụng hai hình ảnh so sánh rất đắc địa: nỗi nhớ của sóng và em. Sóng nhớ bờ, em thì nhớ anh. So sánh cộng hưởng với nhau diễn tả niềm khao khát vô bờ bến trong tình yêu. Ca từ giản dị, nhưng ý thơ sâu lắng, sâu sắc. Nhớ và khao khát một tình yêu hạnh phúc, Xuân Quỳnh thề sẽ dành trọn trái tim mình cho người mình yêu, chân thành, táo bạo, mạnh mẽ, thủy chung:

"Dẫu xuôi về phương Bắc

…

Hướng về anh một phương"

Dù thăng trầm, dù Nam hay Bắc, dù xa xôi, khó khăn, trở ngại… thì trái tim em luôn nghĩ về anh, hướng về anh theo một cách nào đó. Nó dữ dội như ca dao của dân tộc: "Yêu nhau mấy núi cũng trèo/ Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua"

Chiều sâu của ngôn từ là thông điệp về tình yêu chung thủy. Một tình yêu mãnh liệt, thủy chung, kiên định, không đổi ý dù thế nào đi chăng nữa. Biết rằng ngay trong tình cảm của mình, nhà thơ luôn linh cảm và lo lắng về sự phai nhạt, tan vỡ và những bất trắc, bởi “Lời yêu mỏng manh như màu khói”…Nhưng Xuân Quỳnh luôn tin vào điều đó tình yêu là “Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng”. Đây là nét đẹp tuyệt vời trong quan niệm về tình yêu của nhà thơ Xuân Quỳnh. Tình yêu mang sâu đầm tính truyền thống phương Đông giàu tính nhân văn:

"Trái tim em nằm trong lồng ngực

Giây phút nào em chẳng đập vì anh"

Ba khổ thơ cuối của bài thơ là những suy ngẫm về tình yêu, cuộc sống và khát vọng:

"Ở ngoài kia đại dương

…

Để ngàn năm còn vỗ"

Dù cho cuộc đời thi sĩ phải chịu nhiều cay đắng, đổ vỡ trong tình yêu nhưng người phụ nữ này vẫn hồn nhiên, chân thành yêu đời, luôn ấp ủ hy vọng, tin vào hạnh phúc và tương lai. Nếu sóng là em, bờ là anh thì khát vọng của sóng là luôn đến được bến bờ, tìm được bến đỗ của cuộc đời. Xuân Quỳnh rút ra triết lý: quy luật tự nhiên cũng như quy luật cuộc sống không thể khác. Xuân Quỳnh luôn mơ ước tìm được bến đỗ của đời mình như con sóng kia dù gặp muôn vàn khó khăn trở ngại. Qua sự chiêm nghiệm của một trái tim nhạy cảm, nhà thơ nhận ra sự trôi qua của thời gian, thấm thía cái vô cùng của thời gian, cái hữu hạn của kiếp người:

"Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa"

Nỗi băn khoăn, lo lắng trước sự ngắn ngủi, nhỏ bé, mong manh của kiếp người không chỉ có ở Xuân Quỳnh mà trong thơ ca trung đại, nhiều nhà thơ như Hồ Xuân Hương cũng cảm nhận được điều đó: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại”. Rồi đến Xuân Diệu – ông hoàng thơ tình cũng vội dập nắng ép gió để hưởng hương đời:

"Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua

Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già"

Nếu Xuân Diệu chạy đua với thời gian để tận hưởng những khoảnh khắc ngắn ngủi của kiếp người thì ngược lại, ở Xuân Quỳnh: thời gian – cuộc đời càng ngắn, càng nhiều lo toan, người ca sĩ càng khao khát gắn bó với đời. càng muốn được hy sinh, càng dâng hiến cho tình yêu:

"Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ"

Nhà thơ muốn hóa thân, hòa tan vào trăm con sóng nhỏ để ngàn năm mãi hát khúc tình ca khát biển xa bờ. Thế mới thấy niềm khao khát của một trái tim muốn được sống mãi, được yêu mãi thật vô cùng, mãnh liệt: "Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa/Nhưng biết yêu anh ngay cả khi chết đi rồi" 

Đó là sự thánh thiện trong trái tim người phụ nữ đằm thắm - Xuân Quỳnh. Bài thơ vận dụng thành công các biện pháp nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, tương phản kết hợp với thể thơ ngũ ngôn giàu nhịp điệu. Tất cả đã tạo nên một vẻ đẹp mang phong cách và cá tính của tác giả qua những khó khăn, những suy tư và khát vọng tình yêu. Tóm lại, qua bài thơ Sóng, Xuân Quỳnh muốn gửi gắm đến người đọc một quan niệm về tình yêu trường tồn, bất diệt. Càng đọc “Sóng”, chúng ta lại càng khâm phục những người phụ nữ Việt Nam thủy chung, son sắt và luôn sống trọn vẹn với một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là nữ thi sĩ của tình yêu đôi lứa và là  “nữ hoàng của thi ca tình yêu”.

Các em đã lên lộ trình học môn Ngữ Văn để chuẩn bị cho kỳ thi THPT Quốc Gia chưa? Nếu chưa thì hãy để các thầy cô ở VUIHOC giúp các em nhé! 

3.3 Phân tích bài thơ Sóng mẫu 3 

Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ thơ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ của nhà thơ dễ đi vào lòng người bằng vẻ đẹp giản dị mà đằm thắm. Trong đó “Sóng” là bài thơ nổi bật của đời thơ Xuân Quỳnh.

 Trong bài thơ có hai hình tượng trung tâm là sóng và em. Sóng trước hết là một sự vật tự nhiên, những hình ảnh ấy không chỉ có ý nghĩa tả thực mà còn có ý nghĩa tượng trưng. Không chỉ có sóng biển mà còn có sóng tình yêu ở biển mới mở cửa trái tim phụ nữ. Tác giả mượn sóng để nói lên những cung bậc cảm xúc của trái tim người con gái đang yêu. Hình ảnh “em” là hiện thân của cái tôi Xuân Quỳnh. Nữ sĩ đã trải lòng mình trên những trang thơ, nói lên những cảm xúc, những suy nghĩ yêu thương sóng và em tồn tại song song, soi bóng cho nhau và có lúc hòa vào nhau.

Đoạn thơ “Dữ dội và dịu êm….Khi nào ta yêu nhau”. Đây là những dòng đầu tiên của bài thơ “Sóng” mà nhà thơ đã khắc họa hình ảnh sóng và hình ảnh những đứa trẻ để nói lên tấm lòng của nhà thơ. Hai dòng thơ đầu tác giả đã thể hiện những trạng thái cảm xúc trái ngược nhau của sóng: có lúc dữ dội, ào ạt xô vào bờ, có lúc lại chảy chầm chậm, nhẹ nhàng. Đây cũng là những cảm xúc của người con gái khi yêu. Trong tình yêu, người con gái có lúc nồng nàn, say đắm nhưng cũng có lúc e thẹn, dè dặt. Những trạng thái đó tuy trái ngược nhưng lại thống nhất với nhau. Hai câu thơ trên được tổ chức tương phản tạo nên một cấu trúc cân xứng, hài hòa làm nổi bật tính chất đa dạng, mạch lạc của sóng. Tác giả đặt những tính từ “dịu êm”, “lặng lẽ” ở cuối câu thơ bởi đó là con sóng của sự nữ tính.

“Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể”

Phép nhân hóa đã thổi sức sống vào làn sóng để biến nó thành con người. Con sóng không chấp nhận giới hạn chật hẹp, khi không hiểu được con sóng, khi không tìm thấy sự đồng điệu, nó tìm đến đại dương bao la. Trong tình yêu, phụ nữ cũng không chấp nhận những điều tầm thường, hẹp hòi mà thường hướng tới những điều cao cả, vĩ đại, thường muốn đạt được những khát vọng vô hạn.

Ở đoạn thơ sau, tác giả dùng quy luật của sóng để nói lên quy luật của tình yêu “Ôi con sóng ngày xưa…Bồi hồi trong ngực trẻ”. Sóng vỗ bờ từ ngàn xưa cho đến nay và mãi mãi về sau. Đó là quy luật bất biến của tự nhiên. Tình yêu cũng vậy, trước đây, bây giờ và mãi mãi về sau, nó vẫn khơi dậy những khao khát bồi hồi, rạo rực. Chỉ cần còn con người trên đời, tình yêu sẽ tồn tại như một món quà tuyệt vời mà thượng đế ban tặng cho nhân loại. 

Nhân vật trữ tình đứng hướng ra biển với những suy nghĩ sâu xa:

“Trước muôn trùng sóng bể
…
Từ nơi nào sóng lên”

Cô gái nghĩ đến mình, nghĩ đến người yêu và cũng nghĩ đến sóng biển. Nhân vật trữ tình tìm cách lý giải nguồn gốc của sóng cũng như nguồn gốc của tình yêu.

“Sóng bắt đầu từ gió
...........
Khi nào ta yêu nhau”

“Em” không phải truy tìm nguồn gốc của sóng cũng như nguồn gốc của tình yêu. Tình yêu kỳ diệu, bí ẩn như thế giới tự nhiên. Đó là những rung động của trái tim mà nhiều khi lý trí không thể can thiệp, giải thích được. Tình yêu luôn là một câu hỏi, một ẩn số khó tìm ra lời giải đáp rõ ràng. Chính tác giả cũng phải thú nhận rằng ”em cũng không biết nữa. Khi nào ta yêu nhau”. Chính cái không biết ấy mới là minh chứng của một tình yêu chân chính, cuồng nhiệt và vô tư, một người phụ nữ chỉ đi theo tiếng gọi của tâm hồn mình.

Đoạn thơ trên đã miêu tả sinh động hình ảnh sóng và em. Thông qua hình ảnh sóng tác giả muốn nói lên quy luật muôn thuở của tình yêu. Bài thơ đã được thể hiện rất thành công với thể thơ 5 câu. Những câu thơ ngũ ngôn nối tiếp nhau như những đợt sóng miên man, dạt dào giữa đại dương cũng tô đậm thêm được màu sắc của tình yêu của người phụ nữ.

3.4 Phân tích bài thơ Sóng mẫu 4 

Tình yêu là đề tài muôn thuở của thơ ca. Nhiều nhà thơ nổi tiếng đã viết về tình yêu bằng tất cả sự cuồng nhiệt của một trái tim trẻ trung. Ta gặp một Xuân Diệu nồng nàn, say đắm và khát khao hiến thân cho tình yêu, một Nguyễn Bính mộng mơ đi tìm tình yêu đồng nội, một Anh Thơ nghiêm túc nhưng ngại ngùng trước sự duyên dáng của người con gái…mà chỉ khi đến với Xuân Quỳnh, chúng ta mới thấy được sự bộc bạch một khát vọng rất rất đời thường, nhưng được bộc lộ hết sức chân thành như chính cuộc đời của một thi nhân: một tình yêu vừa phong phú, vừa phức tạp, vừa nồng nàn… của trái tim người phụ nữ cháy bỏng khát khao yêu.

Sóng trong tác phẩm của nhà thơ cùng tên gửi gắm những hình ảnh ẩn dụ. Nó là hiện thân của cái tôi trữ tình mộng mơ của nhà thơ. Sóng và tôi tuy hai mà một, có khi chia đôi soi bóng nhau để làm nổi bật nét tương đồng, có khi hòa vào nhau để tạo nên tiếng vang cộng hưởng. Và có thể nói, qua hình ảnh sóng, Xuân Quỳnh đã thể hiện tình yêu dạt dào, bao la và một khát vọng vĩnh hằng về tình yêu đôi lứa.

Mở đầu bài thơ là một trạng thái tâm lí đặc biệt của một tâm hồn đi tìm tình yêu, đi tìm một tình yêu lớn hơn. Xuân Quỳnh miêu tả rất chính xác trạng thái khác thường, vừa phong phú vừa phức tạp của một trái tim khao khát tình yêu. Khí chất của người con gái khi yêu cũng giống như sóng, mang nhiều trạng thái trái ngược nhau: “Dữ dội và dịu êm, Ồn ào và lặng lẽ”… Và cũng như sóng, trái tim người phụ nữ là tình yêu không chấp nhận sự tầm thường, nhỏ bé, luôn vươn mình về phía lớn để chàng đồng cảm và đồng điệu với bản thân “Sông không hiểu nổi mình, Sóng tìm ra tận bể”. Có thể thấy nét mới trong quan niệm về tình yêu ở khổ thơ đầu này. Cô gái khao khát tình yêu nhưng đã hết kiên nhẫn và cam chịu. Nếu “Sông không hiểu nổi mình” thì sóng nhất định sẽ rời chỗ chật hẹp này để  “tìm ra tận bể”,cao, rộng và bao dung. Nó rất minh bạch và nó cũng rất quyết liệt

Khát khao yêu đương rạo rực, cháy bỏng trong lòng người, trong quan niệm của Xuân Quỳnh, là khát vọng muôn đời của con người, nhưng mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ. Nó giống như một làn sóng, mãi trường tồn, bất diệt với thời gian. Từ xa xưa, con người đã học cách yêu và sẽ luôn yêu và luôn tìm đến tình yêu, tình yêu luôn là một khát khao bồi hồi:

"Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày nay vẫn thế

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ"

Khi tình yêu đến, như một lẽ tự nhiên và tâm lý bình thường, luôn cần có sự nhìn nhận và phân tích nội tâm. Nhưng tình yêu là một hiện tượng tâm lý bất thường và bí ẩn không thể giải quyết bằng lẽ thường, làm sao trả lời được câu hỏi về nguồn gốc của tình yêu, sự bắt đầu của một mối quan hệ lãng mạn. Điều mà trước đó Xuân Diệu đã băn khoăn “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu?” Một lần nữa Xuân Quỳnh lại bộc bạch một cách hồn nhiên, dễ thương. Tình yêu như sóng biển, cũng như gió, làm sao hiểu hết được. Nó tự nhiên, ngây thơ như tự nhiên, và khó hiểu, bất ngờ như tự nhiên:

"Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau"

Tình yêu đôi khi cũng gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách. Lòng khao khát yêu thương được Xuân Quỳnh miêu tả rất mãnh liệt. Một nỗi nhớ thường trực, dù thức, dù ngủ bao trùm cả không gian. Một nỗi nhớ nhói lên không thể nguôi, không thể dứt ra được. Nó nhấp nhô, dập dềnh như những đợt sóng biển miên man, bất tận, vô tận, nhịp điệu xuyên suốt bài thơ là nhịp điệu của sóng nhưng rõ nhất, dạt dào, rạo rực, mãnh liệt nhất ở đoạn thơ này:

"Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được"

Và, như đã nói ở trên, vẫn là hình ảnh song song của sóng và em bổ sung cho nhau để diễn tả một tình yêu, một khát khao sâu sắc hơn, ám ảnh hơn và một sự thủy chung vô tận của một trái tim đang lớn. Nỗi nhớ thể hiện qua hình ảnh con sóng nhớ bờ “Ngày đêm không ngủ được” vẫn chưa đủ, chưa thỏa, lại được thể hiện qua nỗi nhớ của nhà thơ: “Lòng em nhớ đến anh, Cả trong mơ còn thức”. Nỗi nhớ thương tràn đầy của nhà thơ. 

Nỗi nhớ thường trực khắp không gian và thời gian, không chỉ trong tâm thức mà còn trong tâm thức, thậm chí xuyên cả vào những giấc mơ. Những đòi hỏi, khát khao tình yêu của cô gái trẻ được thể hiện thật mãnh liệt mà thật giản dị: sóng chỉ khao khát tới bờ cũng như em khao khát có anh! Tình yêu của cô gái ở đây nồng nàn, mãnh liệt, trong sáng, giản dị đồng thời chung thủy. Thông qua hình ảnh sóng và em, Xuân Quỳnh đã nói lên một cách chân thật, mạnh dạn, không che giấu khát vọng yêu một người phụ nữ nồng nàn, mãnh liệt, một điều hiếm có trong văn học Việt Nam.

Xuân Quỳnh viết bài Sóng năm 1967, khi nhà thơ phải trải qua sự đổ vỡ, chia tay. Tuy nhiên, người phụ nữ hồn nhiên, yêu đời này vẫn ấp ủ biết bao hy vọng, luôn lan tỏa một niềm tin về hạnh phúc ở tương lai. Vừa động viên, vừa an ủi nhau, tác giả tin tưởng vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn như sóng nhất định sẽ “tới bờ”, “dù muôn vời cách trở”. Một tương lai hạnh phúc vẫn còn ở phía trước chúng ta. Như vậy, cảm thức về thời gian không làm nhà thơ lo lắng mà chỉ tăng thêm niềm tin:

"Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa"

Xuân Quỳnh trực tiếp thổ lộ và mượn hình ảnh sóng để nói và nghĩ về tình yêu. Những tư tưởng ấy có vẻ tự do, tản mạn nhưng từ đáy lòng thơ luôn có sự vận động mạch lạc. Đó là một hành trình bắt đầu từ việc buông bỏ cái nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu rộng lớn bao la, và cuối cùng là khát vọng được sống trọn vẹn trong tình yêu, để chuyển hóa thành tình yêu vĩnh cữu:

"Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ."

Cô gái muốn đắm mình trong bể đời bao la, muốn thoát ra khỏi những tính toán, để được đắm mình trong bể lớn tình yêu. Phải có tình yêu như thế mới có khát vọng cao cả như vậy. Khát vọng tình yêu cũng là khát vọng mãnh liệt được sống trọn vẹn. Cuộc sống luôn yêu thương, cuộc sống thật đẹp và đáng sống và được sống trong tình yêu thương là điều hạnh phúc. Xuân Quỳnh mong muốn được sống mãi trong tình yêu, bất tử trong tình yêu. 

Sóng là bài thơ tình rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ đầu Xuân Quỳnh. Một bài thơ đẹp, duyên dáng, mãnh liệt, sôi nổi, hồn nhiên, trong sáng và tình cảm sâu sắc. Sau này, khi đã trải qua nhiều cay đắng trong tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh không còn say sưa nhưng niềm khao khát yêu đương vẫn còn mãi trong trái tim yêu đương của nhà thơ.

3.5 Phân tích bài thơ Sóng mẫu 5  

Chúng ta đã biết những vần thơ tình vội vã, hối hả của ông hoàng thơ tình Xuân Diệu: “Đã hôn rồi hôn lại/ Cho đến mãi muôn đời/ Đến tan cả đất trời/ Anh mới thôi dào dạt”. Nhưng cũng không thể không nhắc đến một Xuân Quỳnh với tình yêu người con gái nhẹ nhàng mà sâu lắng, khắc khoải. Tình yêu ấy đã được thể hiện đầy đủ và trọn vẹn trong bài thơ: “Sóng”.

Bài thơ đã được in trong tập “Hoa dọc chiến hào”, viết khi bà đứng trước biển Diêm Điền. Khi đó Xuân Quỳnh 25 tuổi, vừa trải qua một lần đổ vỡ. Phụ nữ tuổi này có những suy nghĩ rất chín chắn về tình yêu. Mặt khác, chúng ta cũng có thể thấy ý nghĩa của cái “tôi” bên cạnh cái ta thông thường. Tác giả cũng không đặt tình yêu trong mối quan hệ tình cảm một chiều mà thể hiện khát vọng tình yêu là nhu cầu tìm hiểu, khám phá bản thân.

Mở đầu bài thơ là hai câu cùng một cấu trúc tạo nên những làn sóng vừa êm dịu vừa mạnh mẽ: “Dữ dội và dịu êm/ Ồn ào và lặng lẽ”. Đoạn thơ tạo thành hai cặp đối lập “dữ dội / ồn ào” và “dịu êm / lặng lẽ”, chỉ với bốn tính từ nhưng Xuân Quỳnh đã diễn tả một cách hoàn hảo các cung bậc cảm xúc khác nhau của sóng. Đó cũng là cung bậc cảm xúc của người con gái khi yêu. Xuân Quỳnh ngắt nhịp 2/3 câu thơ, đồng thời với sự luân phiên nhịp thơ bằng - trắc nhịp nhàng, đã thấy sự đối lập trong các trạng thái của sóng, cũng là trạng thái của em, với liên từ  “và” đã khẳng định rằng dù đây có là những xúc cảm đối nghịch nhưng chúng luôn tồn tại song song với nhau, không mâu thuẫn mà đan xen, vận động và biến đổi. Đó là những cảm xúc phức tạp trong tâm hồn người con gái đang yêu.

Câu chuyện tình yêu ít ai có thể hiểu sâu sắc và trọn vẹn, nhưng cô gái ở đây không mang yếu tố mập mờ như vậy, cô quyết tâm từ bỏ không gian nhỏ để đến với không gian rộng lớn:

"Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể"

Đây quả thực là một quyết định vô cùng táo bạo và quyết liệt của cô gái. Khác hẳn với cô gái xã hội xưa luôn nhút nhát, rụt rè và không dám tự quyết định cuộc đời mình. Và cô gái đang tích cực đi tìm câu trả lời, đi tìm hạnh phúc. Khát khao được yêu là khát khao muôn thuở, nhất là ở tuổi trẻ. Xuân Diệu từng viết: “Làm sống được mà không yêu/ Không nhớ không thương một người nào”. Yêu là một nhu cầu tất yếu của con người, cũng giống như cô gái trong bài thơ, niềm khao khát tình yêu trong lồng ngực non nớt vẫn thổn thức và cháy bỏng. Các từ “ngày xưa”, “ngày sau” khẳng định sự trường tồn vĩnh cửu của sóng cũng như sự trường tồn, bất diệt của tình yêu:

“Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ”

Trong bất cứ vấn đề nào của cuộc sống, con người luôn cần giải mã, lý giải chúng và trong tình yêu cũng không ngoại lệ: “Trước muôn trùng sóng bể /.../ Khi nào ta yêu nhau”. Hình ảnh sóng mà Xuân Quỳnh dùng để miêu tả bản chất của tình yêu là một điều bí ẩn khó giải thích. Có một sự tương phản rất rõ nét giữa em với muôn vàn ngọn sóng, em nhỏ bé, mong manh và hữu hạn trước cái vô cùng, bao la của vũ trụ đã đánh thức những suy tư, trăn trở trong lòng cô gái đang yêu. Từ “em nghĩ” được lặp lại hai lần nhấn mạnh yêu cầu khám phá, cần lí giải. Em nghĩ về biển lớn “Từ nơi nào sóng lên?” và câu trả lời là “Sóng bắt đầu từ gió”; em nghĩ về anh và em, là câu hỏi muôn đời: “Khi nào ta yêu nhau?”, và có một câu trả lời thật chính xác: “Em cũng không biết nữa”. Đúng là tình yêu không thể cân đong đo đếm, đo đếm chính xác từng giây từng phút, tình yêu như cơn mưa rào, bất chợt ập đến làm ta ngỡ ngàng và hạnh phúc. Hai câu hỏi của nhân vật trữ tình đan xen, quyện vào nhau, chúng như hòa vào làm một. Nếu có thể giải thích được nguồn gốc của sự sống thì không thể giải thích được nguồn gốc của tình yêu. Đó là một điều kỳ lạ, bí ẩn, cũng chính là yếu tố tạo nên sức hấp dẫn cho tình yêu.

Sóng có lúc êm đềm, khi dâng trào, cũng như những cung bậc cảm xúc của tình yêu: Con sóng dưới lòng sâu/.../ Dù muôn vời cách trở. Nỗi nhớ là cảm xúc chủ đạo của đoạn thơ này, nó gắn liền với không gian “dưới lòng sâu”, “trên mặt nước”, với “bờ”; nnó bao trùm cả quãng thời gian “ngày đêm không ngủ được”, và xâm chiếm tâm hồn con người, cả trong vô thức “Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức”. Một từ “nhớ” đã diễn tả trọn vẹn tình yêu mà anh dành cho em. Đồng thời, là khổ thơ duy nhất của bài thơ có tới 6 câu thơ, đã góp phần thể hiện nhịp điệu mãnh liệt của nỗi nhớ da diết. 

Nỗi nhớ nhung, khắc khoải song hành với sự thủy chung, sắt son trong tình yêu của nhân vật trữ tình: “Dẫu xuôi về phương Bắc/.../ Hướng về anh – một phương”. Nam Bắc là hai nơi cách nhau ngàn dặm, dùng hai danh xưng này để diễn tả khoảng cách, khoảng cách. Nhất là trong cách dùng từ xuôi Bắc, ngược Nam dường như có sự cách biệt, lẫn lộn và đổi thay của cuộc sống. Nhưng đối lập với sự thường biến là sự bất biến  “Nơi nào em cũng nghĩ/ Hướng về anh – một phương”. Đó là biểu hiện của lòng thủy chung, son sắt.

“Ở ngoài kia đại dương

Trăm ngàn con sóng đó

Con nào chẳng tới bờ

Dù muôn vời cách trở”

Trong khổ thơ, ở đây Xuân Quỳnh đã vận dụng rất sáng tạo cặp đôi ẩn dụ “sóng – bờ” một cách sử dụng rất mới mặc dù đã được nhắc đến nhiều trong ca dao, thơ xưa. Nếu trong ca dao, thơ xưa, sóng/ thuyền/ đò là ẩn dụ cho người con trai, bờ/ bến đã ẩn dụ cho người con gái; thì ở đây “sóng” lại chính là hình ảnh của người con gái, “bờ” là niềm hạnh phúc đoàn tụ. Như vậy, trong khổ thơ ta không chỉ thấy vẻ đẹp của một tình yêu mãnh liệt, thủy chung mà còn thấy được sự chủ động mạnh mẽ của cô gái trẻ khi yêu.

Từ bỏ đi cái chật chội, bé nhỏ Xuân Quỳnh hướng đến với cái gì to lớn hơn, đẹp đẽ hơn đó là khát vọng dâng hiến và bất tử cho tình yêu: Cuộc đời tuy dài thế/.../ Để ngàn năm còn vỗ. Khổ thơ thứ tám vừa là sự suy tư về không gian, thời gian nhưng đồng thời cũng thể hiện những nhận thức về tình yêu và đi đến khát khao được hoà tan, hiến dâng trọn vẹn trong tình yêu. Nhà thơ khao khát tình yêu của mình hòa nhịp với tình yêu của người khác. “Tan ra”không phải là mất đi mà là sự hài hòa giữa cái chung và cái riêng. Tình yêu như vậy không bao giờ đơn độc.

Đoạn thơ tạo nên hình tượng sóng độc đáo, giàu ý nghĩa tượng trưng. Kết hợp với cấu trúc song hành giữa “sóng” và “em” khi quyện vào nhau, hòa vào nhau thành một không gian riêng biệt, độc lập để nhìn, cảm nhận và phản ánh lẫn nhau. Thể thơ ngũ ngôn, giàu nhịp điệu, ngôn ngữ tinh tế, giàu cảm xúc đã góp phần tạo nên thành công cho tác phẩm.

Với hình tượng “sóng” giàu sức biểu cảm và trên cơ sở tìm ra nét tương đồng của “sóng” và “em”, Xuân Quỳnh đã thể hiện chân thực và trọn vẹn nhất tình yêu của một người phụ nữ nghiêm túc, nồng nàn, thủy chung, khát khao vượt qua thử thách. , những giông bão của cuộc đời và sự hữu hạn của kiếp người để được sống trọn vẹn trong tình yêu thương. Tình yêu này vừa mang nét đẹp truyền thống vừa mang nét hiện đại.

Sóng dữ dội nhưng cũng rất dịu êm giống như tình yêu của người con gái, đặc biệt những người luôn khao khát tình yêu như thi sĩ Xuân Quỳnh. Mỗi một tác phẩm văn học trong ngữ văn 12 đều có thể sẽ xuất hiện trong đề thi tốt nghiệp THPT năm nay. Chính vì vậy, các em học sinh hãy lên lộ trình ôn tập ngay từ thời điểm đầu năm để nắm vững kiến thức nhé! 

Trên đây là hướng dẫn lập dàn ý và cách phân tích bài thơ Sóng - Xuân Quỳnh. Ngoài ra, để học nhiều hơn các kiến thức các môn học của THPT thì các em hãy truy cập vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời các em tham khảo thêm: 

• Soạn bài Sóng
• Soạn bài Thực hành một số biện pháp tu từ cú pháp
• Phân tích bài Đò lèn
• Phân tích tác phẩm dọn về làng