Soạn bài chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

1. Soạn bài chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận: Tóm tắt nội dung bài học 

Khi viết một bài văn nghị luận, nên lưu ý cần tránh một số lỗi như sau:

- Tránh nêu ra những luận điểm trùng lặp hoặc những luận điểm không rõ ràng, không phù hợp với tính chất của vấn đề đang cần phải giải quyết.

- Nêu ra luận cứ một cách thiếu chính xác, thiếu sự chân thực, không đầy đủ và không liên quan mật thiết đến luận điểm đang cần trình bày, luận cứ bị trùng lặp với nhau hoặc quá rườm rà.

- Trong lập luận có sự mâu thuẫn, luận cứ lại không phù hợp với luận điểm đã nêu.

2. Hướng dẫn soạn bài chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

2.1 Lỗi nêu luận điểm 

Câu 1: Tìm hiểu những đoạn trích dưới đây và xác định lỗi nêu luận điểm mắc phải là gì?

a) Cảnh vật xuất hiện trong bài thơ Thu điếu của tác giả Nguyễn Khuyến thật là vắng vẻ. Ngõ trúc quanh co, sóng nước gợn tí, lá vàng đưa vèo, chiếc thuyền bé tẻo teo… Cảnh vật lúc ấy dường như ngưng đọng, im lìm. Bởi vậy, nét bút của Nguyễn Khuyến đã gây dựng thành công khung cảnh sắc im ắng đó.

b) “Nam nhi bị liễu công danh trái,

     Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu. ”

Người nam nhi thời xưa luôn mang theo trong mình món nợ công danh, mang theo khao khát như “vinh quy bái tổ”, chức cao vọng trọng” nhằm làm rạng danh tổ tiên, để nở mày nở mặt trước toàn dân thiên hạ… Phạm Ngũ Lão cũng mang theo trong mình món nợ công danh, nhưng qua hai câu thơ trên của ông có thể thấy rằng cách nhìn, hoài bão và khao khát của ông có lẽ cao hơn, xa hơn hẳn những kẻ tầm thường. Theo ông, người nam nhi phải trả được món nợ công danh để không phải hổ thẹn với những người đi trước mình, những người ở xung quanh mình và quan trọng hơn hết là không phải hổ thẹn với chính bản thân mình.

c) Văn học dân gian ra đời đã từ xa xưa nhưng đến nay vẫn được duy trì và tiếp tục phát triển. Nhắc đến nó, người ta nghĩ ngay đến một cuốn sách bách khoa về cuộc sống. Tiếp nhận văn học dân gian chính là tiếp nhận những tri thức hữu ích từ cuộc sống. Không cần lí lẽ, hình ảnh quá đỗi trừu tượng mà chính là những kinh nghiệm được truyền từ đời sống phong phú sinh động đã khiến cho văn học dân gian mang sức hấp dẫn đặc biệt. Ví như câu tục ngữ: “Cơn đằng đông vừa trông vừa chạy – Cơn đằng nam vừa làm vừa chơi”. Câu tục ngữ này đã đúc kết ra được kinh nghiệm quý báu từ thực tế: Cơn mưa từ phía đông kéo tới thì mưa diễn ra nhanh. Trái lại, cơn mưa phía nam kéo đến thì rất lâu mới xuất hiện. Câu tục ngữ này vô cùng có ích đối với bà con nông dân.

Trả lời:

a. Luận điểm được nêu ra nhưng chưa rõ ràng, nội dung còn trùng lặp mà không có bất cứ một sự nhấn mạnh hay phát triển ý nào cả (“Cảnh vật .. vắng vẻ”, “cảnh sắc im ắng”, “ngưng đọng im lìm”). b. Không nêu được luận điểm một cách khái quát (ý nghĩa thật sự của 2 câu thơ xuất hiện trong bài Thuật Hoài), trình bày một cách trùng lặp, luẩn quẩn và không diễn tả được bản chất và cốt lõi chính xác của vấn đề. c. Ở đoạn văn cuối, với luận điểm: "Văn học dân gian ra đời…phát triển", thì luận cứ tiếp theo: “nhắc đến nó... cuộc sống" lại vô cùng rời rạc và không có sự liên kết về mặt nội dung. Vấn đề được trình bày một cách nghèo nàn và sơ sài.<

Câu 2: Chữa lại các đoạn văn bị lỗi phía trên, nêu rõ ra luận điểm cần trình bày.

Trả lời:

a. Cảnh vật trong bài thơ “Thu điếu” của tác giả Nguyễn Khuyến đã mở ra một không gian vô cùng tĩnh lặng, yên bình của khung cảnh làng xưa. Ngõ trúc quanh co, sóng nước gợn tí, lá vàng đưa vèo, chiếc thuyền câu bé tẻo teo. Tất cả những sự vật đều như chìm trong một cơn ngủ say, tĩnh tại và như không vận động. Cảnh vật cũng ngưng đọng lại. Có chăng đó chỉ có sự gợn nhẹ nhàng của sóng, của chiếc lá rơi thật khẽ khàng. Cảnh vật trở nên vắng lặng, im ả thực chất để gợi lên khung cảnh thanh bình của miền quê, của một cuộc sống ở ẩn ở nơi thôn dã.

b. “Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”.

Người làm nam nhi trong câu thơ của Phạm Ngũ Lão luôn mong ước được tung hoành để thỏa mãn cái trí của mình, để noi theo gương người đi trước và làm tấm gương sáng cho hậu thế để không phải hổ thẹn với chính bản thân mình. Người làm nam nhi thời xưa vốn luôn mang trong mình món nợ về công danh, mang khát khao “vinh quy bái tổ”, “chức cao vọng trọng” nhằm làm rạng danh tổ tiên, để nở mày mở mặt trước toàn dân thiên hạ. Phạm Ngũ Lão cũng như bao nam nhi khác, mang trong mình món nợ công danh và hoài bão khát khao của ông còn rất cao và xa hơn hẳn những kẻ tầm thường. Theo ông, người làm nam nhi phải trả được món nợ công danh, noi theo gương người xưa. Vũ Hầu là Gia Cát Lượng, người tài ba hiếm có, nổi tiếng cả về nhân đức lẫn trí tuệ. Phạm Ngũ Lão có trí lớn và hoài bão lớn là vậy nhưng vẫn luôn thấy hổ thẹn khi nhắc đến Vũ Hầu. Điều đó khẳng định nhân cách, phẩm chất của người nam nhi thời xưa nói chung và của Phạm Ngũ Lão nói riêng.

c. Văn học dân gian đã có từ xa xưa và vẫn đang tiếp tục phát triển cho tới hiện nay. Văn học dân gian được coi như là cuốn bách khoa của cuộc sống. Tiếp nhận văn học dân gian chính là tiếp nhận những tri thức hữu ích từ trong cuộc sống. Tuy bình dị về mặt ngôn ngữ, cách diễn đạt nhưng văn học dân gian lại mang sức hấp dẫn riêng nhờ vào vốn tri thức, những kinh nghiệm trong đời sống phong phú và sống động mà văn học dân gian muốn truyền tải. Ví dụ như trong câu tục ngữ “Cơn đằng đông vừa trông vừa chạy/ Cơn đằng nam vừa làm vừa chơi” đã đúc kết ra những kinh nghiệm trong thực tiễn. Như câu ca “Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn” chứa đựng giá trị vô cùng nhân văn về truyền thống của dân tộc. Hay những truyện ngụ ngôn được xem như chiếc túi trí tuệ, những truyện cổ tích luôn luôn phản ánh những tâm tư nguyện vọng, hay ước mơ muôn thuở của những con người bình dị về lẽ công bằng, cái thiện và ác ở đời… Bởi những giá trị phong phú ấy mà văn học dân gian có sức sống rất lâu bền, ngay cả trong đời sống hiện đại.

Bộ sổ tay bí kíp hack điểm tất cả các môn thi THPT Quốc Gia mới nhất, giúp bạn chinh phục mọi kì thi chung và riêng của vuihoc đã có mặt ở trên sàn Shoppe Mall. Nhanh tay đặt hàng để được nhận nhiều ưu đãi nhé! 

2.2 Lỗi nêu luận cứ 

Câu 1: Chỉ rõ những lỗi sai khi nêu luận cứ trong những đoạn văn dưới đây:

a) “Nắng xuống, trời lên xanh bát ngát

     Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.” 

Thường khi nắng chiều đã tắt thì bầu trời bỗng trở nên xanh mênh mông bát ngát, cảnh đẹp của thiên nhiên, quê hương cũng không thể lấp đầy nỗi mênh mông trống trải cô đơn phía sâu trong lòng người.

b) Trong lịch sử chống giặc ngoại xâm, chúng ta thấy rằng dân tộc ta anh hùng hào kiệt thời nào cũng có. Hai Bà Trưng đã phất ngọn cờ hồng đứng lên khởi nghĩa đánh tan Thái thú Tô Định, buộc hắn phải trốn chạy vào đám loạn quân lui về nước. Đất nước sau hơn hai thế kỷ bị phong kiến và nước ngoài đô hộ cuối cùng đã giành được thắng lợi hoàn toàn.

c) Lịch sử dân tộc ta đã ghi chép không biết bao nhiêu trang sử hào hùng với những cái tên sáng chói muôn đời. Ngô Quyền có công đánh tan quân xâm lược Nam Hán. Nguyễn Huệ đã tiêu diệt quân xâm lược nhà Thanh. Lê Lợi đại phá quân Minh. Ải Chi Lăng đứng đó chính là mồ chôn quân xâm lược. Đời Trần Hưng Đạo đã lãnh đạo nhân dân đánh quân Nguyên, giành lại nền độc lập, tự do cho nước nhà. Cửa biển Bạch Đằng lập chiến công lừng lẫy với non sông. Những tên tuổi đó sẽ mãi mãi sống với non sông đất nước.

Trả lời:

a. Luận cứ khá mơ hồ và thiếu thông tin chính xác:

+ Trời lên xanh bát ngát.

+ Khi chiều đã buông xuống thì bầu trời sẽ không thể "xanh mênh mông bát ngát" được nữa.

b. Lỗi:

+ Luận cứ thiếu tính chính xác: “Đất nước sau hơn hai thế kỷ bị phong kiến và nước ngoài đô hộ cuối cùng đã giành được thắng lợi hoàn toàn”.

+ Luận cứ đưa ra chưa được đầy đủ, mới chỉ nêu ra dẫn chứng liên quan đến Hai Bà Trưng.

c. Lỗi:

+ Luận cứ thiếu chưa có tính hệ thống và logic rõ ràng. Luận cứ không được phù hợp với luận điểm: "Ải Chi Lăng .... Cửa biển Bạch Đằng".

+ Các địa danh này không phải là những "tên tuổi".

Câu 2: Sửa lại những lỗi nêu luận cứ ở câu trả lời phía trên trong các đoạn văn của câu 1.

Trả lời:

a. Sửa lại luận cứ như sau:

+ “Nắng xuống, bầu trời sâu chót vót”.

+ Khi "nắng xuống, trời lên thì bầu trời và lòng sông đều mở ra vừa cao, vừa sâu đến vô cùng".

b. Sửa lại:

Cần bổ sung thêm để phù hợp với luận điểm như sau: "Dân tộc ta anh hùng hào kiệt thời nào cũng có".

c. Sửa lại: 

Nên sửa lại thành những cái tên Ngô Quyền - Lê Lợi - Trần Hưng Đạo - Nguyễn Huệ

2.3 Lỗi về cách thức lập luận 

Câu 1: Hãy xác định và phân tích những lỗi về cách thức lập luận ở những đoạn văn dưới đây:

a) Từ xa xưa, vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ luôn là một chủ đề chủ đạo trong các tác phẩm thơ văn. Trong nền văn học trung đại Việt Nam, nhiều tác giả đã viết về chủ đề này bao gồm Hồ Xuân Hương, Nguyễn Dữ, Nguyễn Khuyến, Đặng Trần Côn,... Nhưng người mà phản ánh một cách sâu sắc nhất những bi kịch mà người phụ nữ phải chịu chính là Nguyễn Du.

b) Nam Cao viết rất nhiều về nông thôn. Lão Hạc ăn bả chó để tự tử nhằm tránh đói. Anh cu Phúc chết lặng phía xó nhà ẩm ướt, trước những đôi mắt “dại đi vì đói” của những đứa con. Bà cái đĩ chết cũng vì một bữa no, đó là một kiểu chết vì đã quá đói. Lại có khung cảnh đám cưới, nhưng cưới vì chạy đói.

c) Mùa thu là một chủ đề gợi rất nhiều cảm hứng cho thi nhân. Chính vì thế, mùa thu đã là một chủ đề quen thuộc trong giai đoạn thơ ca trung đại Việt Nam. Tinh tế và sâu lắng nhất không thể không kể đến cảnh thu cùng nỗi sầu muộn vô biên của tác giả Đỗ Phủ (Thu hứng). Còn trong thơ ca Việt Nam trung đại, Nguyễn Khuyến chính là một nhà thơ với danh xưng là nhà thơ của mùa thu làng quê cùng những chùm thơ về thu nổi tiếng như Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm.

Trả lời:

a. Luận cứ được trình bày một cách thiếu logic và có phần lộn xộn. Hệ thống luận cứ không đầy đủ, không thể làm sáng tỏ nên luận điểm chính.

b. Luận điểm trình bày không rõ ràng. Luận cứ bị thiếu một cách toàn diện và chỉ tập trung vào “cái đói” ở trong tác phẩm viết về chủ đề nông thôn và nông dân của tác giả Nam Cao.

c. Luận điểm trình bày không được rõ ràng. Phần gợi mở dẫn dắt chưa phù hợp với việc làm nổi bật lên luận điểm chính.

- Luận cứ sử dụng để mở rộng, tiếp tục phát triển chủ đề không phù hợp với phạm vi chủ đề được nêu trong những câu phía trước: “Tinh tế và sâu lắng nhất không thể không kể đến cảnh thu cùng nỗi sầu muộn vô biên của tác giả Đỗ Phủ” (Thu hứng).

Câu 2: Hãy sửa lại những lỗi xuất hiện trong những đoạn văn phía trên.

Trả lời:

a. Từ xa xưa đến nay, vẻ đẹp cùng số phận của người phụ nữ luôn luôn là một chủ đề chủ đạo trong các tác phẩm thơ văn. Trong nền văn học trung đại Việt Nam, đã có nhiều tác giả viết về chủ đề này phải kể đến như Hồ Xuân Hương, Đặng Trần Côn, Nguyễn Dữ,... Nhưng người đưa ra những phản ánh một cách sâu sắc nhất về chủ đề vẻ đẹp và số phận người phụ nữ chính là tác giả Nguyễn Du.

b. "Nam Cao viết nhiều về vấn đề đời sống khổ cực, miếng cơm manh áo".

c. Mùa thu là một đề tài gợi rất nhiều cảm hứng cho các thi nhân. Ta biết đến tác giả Đỗ Phủ với bức tranh mùa thu chứa nỗi sầu vô biên, một Nguyễn Du với khung cảnh rừng phong thu đầy màu chia ly. Nhưng để lại ấn tượng sâu sắc nhất không thể không kể đến Nguyễn Khuyến - nhà thơ của những khung cảnh làng quê Việt Nam, với chùm thơ về mùa thu: Thu Vịnh, Thu Điếu và Thu Ẩm.

Giải pháp ôn thi THPT Quốc Gia dành cho các em học sinh tại mọi miền đất nước. Nhanh tay đăng ký để được nhận ưu đãi khi đăng ký khóa học nhé! 

Hy vọng qua hướng dẫn soạn bài chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận, các em có thể biết được các lỗi mình có thể gặp và tránh mắc phải những lỗi đó. Nếu các em muốn trau dồi thêm những kiến thức hay trong chương trình học Văn THPT cũng như các bài tham khảo Soạn văn 12 hoặc các môn học khác nữa, hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký vào những khoá học của thầy cô VUIHOC ngay nhé!

>>  Mời các em tham khảo thêm: 

Phân tích bài Người lái đò sông Đà- Nguyễn Tuân

Soạn bài Người lái đò sông Đà

Soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học