Soạn bài Hồn Trương Ba da hàng thịt

1. Soạn bài Hồn Trương Ba da hàng thịt phần tác giả 

1.1 Cuộc đời 

– Lưu Quang Vũ sinh vào năm 1948 và mất năm 1988, quê gốc của ông ở Đà Nẵng tuy nhiên ông được sinh ra và lớn lên ở Phú Thọ trong một gia đình trí thức.

– Cha của ông là một nhà viết kịch nổi tiếng - Lê Quang Thuận, chính vì thế nên ngay từ khi  còn bé Lưu Quang Vũ đã sớm bộc lộ được tài năng của mình.

– Giai đoạn 1965 – 1970, Lưu Quang Vũ tham gia làm bộ đội và phục vụ cho quân chủng Phòng không – Không quân.

– Giai đoạn 1970 – 1978, ông xuất ngũ và làm nhiều nghề khác để sinh sống.

– Giai đoạn 1978 – 1988, Lưu Quang Vũ có vai trò là biên tập viên của tạp chí Sân khấu, thời điểm đó ông bắt ta vào sáng tác kịch nói.

– Trước khi mở rộng sang lĩnh vực kịch nói, ông đã từng làm thơ, sáng tác truyện ngắn và vẽ tranh.

– Vở kịch đầu tiên của ông là “Sống mãi với thủ đô” (được ông viết lại dựa trên kịch bản của Vũ Duy Kỳ).

– Lưu Quang Vũ đã nổi lên như một hiện tượng sân khấu kịch trường vào những năm tám mươi của thế kỉ XX, ông là một trong những nhà soạn kịch vô cùng tài năng của nền văn học Việt Nam.

– Ngày 29 tháng 8 năm 1988, giữa thời điểm tài năng đang ở giai đoạn rạng rỡ nhất thì ông qua đời trong một vụ tai nạn ô tô trên quốc lộ 5, cùng với vợ của mình là nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai là Lưu Quỳnh Thơ.

– Năm 2000, Lưu Quang Vũ đã được nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về lĩnh vực văn học nghệ thuật.

1.2 Sự nghiệp 

- Thơ ca của Lưu Quang Vũ không những giàu cảm xúc, đầy rẫy niềm trăn trở mà còn hết sức bay bổng. Sự nghiệp sáng tác của ông vô cùng đa dạng, phong phú ở nhiều thể loại văn học khác nhau như: Truyện ngắn, thơ, kịch,…

- Những tác phẩm do Lưu Quang Vũ sáng tác bắt đầu nổi lên kể từ những năm 80, lúc ấy đất nước đang ở trong giai đoạn chiến tranh, vô cùng khó khăn, gian khổ. Những tác phẩm của ông đã để lại một dấu ấn chân thật, nhân văn trong lòng người đọc. Ra đi ở tuổi đời vẫn còn trẻ và sự nghiệp đang trên phát triển thế nhưng những tác phẩm để lại vẫn có giá trị đối với nền văn học Việt Nam. Suốt 10 năm miệt mài sáng tác của ông đã có thể cho ra gần 50 vở kịch và hầu hết những vở kịch ấy đều được các đoàn kịch lớn dựng lại có sự góp mặt của nhiều đạo diễn nổi tiếng.

* Một số tác phẩm tiêu biểu của Lưu Quang Vũ:

– Thơ bao gồm những tác phẩm như: 

Hương cây (viết vào năm 1968, in chung trong tập Hương cây – Bếp lửa cùng nhà thơ Bằng Việt), Mây trắng của đời tôi (viết vào năm 1989), Bầy ong trong đêm sâu (viết vào năm 1993),…

– Kịch: 

Lời nói dối cuối cùng, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Chết cho điều chưa có, Khoảnh khắc vô và vô tận, Nàng Xi-ta, Tôi và chúng ta…

>> Mời bạn xem thêm: Soạn bài Ngữ Văn 12

2.  Soạn bài Hồn Trương Ba da hàng thịt phần tác phẩm 

2.1 Hoàn cảnh sáng tác 

– Hồn Trương Ba da hàng thịt là một tác phẩm được viết vào năm 1981 nhưng mãi tận năm 1984 mới được ra mắt công chúng.

– Đây là một trong các vở kịch có thể nói là đặc sắc và nổi tiếng nhất của Lưu Quang Vũ, được công diễn rất nhiều lần cả trong nước lẫn ngoài nước.

– Đoạn trích mà chúng ta được học trong SGK được trích từ cảnh VII và là đoạn kết của vở kịch.

2.2 Bố cục 

Bao gồm 3 phần chính:

+ Phần 1: Từ đầu đến “ương bướng của tôi ơi, hãy về với tôi này”: Cuộc đối thoại nảy lửa giữa phần hồn và phần xác.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “đời sống do mày mang lại! Không cần”: Cuộc đối thoại giữa phần hồn của Trương Ba với các thành viên ở trong gia đình.

+ Phần 3: Đoạn còn lại: Cuộc đối thoại giữa phần hồn Trương Ba với Đế Thích và dẫn tới quyết định cuối cùng của nhân vật Trương Ba.

2.3 Giá trị nội dung và nghệ thuật 

•  Giá trị nội dung của tác phẩm

+ Tác phẩm đã gửi gắm cho người đọc một thông điệp ý nghĩa: Được sống làm người đã là một điều vô cùng quý giá, nhưng được sống là chính mình, sống trọn vẹn với những giá trị mà mình đã có và theo đuổi còn quý giá hơn rất nhiều. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi mà con người ta được sống một cách tự nhiên với sự hòa hợp giữa phần xác và phần hồn. Nếu thiếu đi một trong hai yếu tố ấy thì cuộc sống của con người sẽ chẳng còn giá trị nào nữa.

+ Con người phải luôn luôn biết đấu tranh trong nghịch ảnh và với chính bản thân của mình, chống lại được sự dung tục, rẻ mạt để hoàn thiện một nhân cách cao đẹp và chạm tới những giá trị về tinh thần cao quý.

+ Tuy vậy, con người ta cũng không nên chỉ biết chăm lo cho đời sống tâm hồn mà bỏ qua những nhu cầu cần thiết cho thể xác. Vì đó là những nhu cầu rất cơ bản, nhu cầu dựa theo bản năng, đã từng tồn tại và vốn dĩ ở bên trong chúng ta. Con người sống cần phải biết dung hòa cả hai điều ấy

• Giá trị nghệ thuật của tác phẩm

+ Xây dựng tình huống truyện kịch vô cùng độc đáo: Nhà văn đã đẩy căng thẳng lên đến cao trào rồi sau đó giải quyết mâu thuẫn ấy một cách logic, hợp lí và thỏa đáng.

+ Xây dựng các nghệ thuật như đối thoại, độc thoại sắc nét, điều này không chỉ giúp nhân vật bộc lộ được bản chất, suy nghĩ của bản thân mà còn giúp cho người xem, người đọc phải suy ngẫm, chiêm nghiệm về những triết lý sâu xa được chèn vào trong từng câu thoại của các nhân vật.

+ Có sự kết hợp hết sức tinh tế giữa những vấn đề thời sự với vấn đề muôn thuở: Đó là lối sống vô cùng giả dối, giả tạo của con người thời buổi hiện đại, giữa những dục vọng dung tục thấp hèn khi so với những khát khao cao cả….

2.4 Tóm tắt tác phẩm 

Trương Ba là một người rất giỏi đánh cờ đã bị Nam Tào bắt chết nhầm. Vì muốn sửa lỗi của mình nên Nam Tào và Đế Thích đã quyết định để hồn Trương Ba sống lại, nhập vào xác của một anh hàng thịt vừa chết. Khi trú nhờ trong thân xác anh hàng thịt, Trương Ba đã gặp phải vô vàn phiền toái: lí trưởng thì sách nhiễu, chị hàng thịt thì đòi chồng, ngay cả gia đình của ông cũng cảm thấy vô cùng xa lạ... Bản thân Trương Ba cũng rất đau khổ vì phải sống ngược với tự nhiên. Đặc biệt là khi thân xác anh hàng thịt đã làm cho Trương Ba có một vài những thói xấu. Trước nguy cơ bị tha hóa, ông đã ra quyết định trả lại thân xác cho anh hàng thịt, còn mình thì chấp nhận với cái chết.

>> Đăng ký ngay bộ sổ tay hack điểm tổng hợp kiến thức các môn học thi THPT Quốc Gia mới nhất <<

3. Hướng dẫn soạn bài hồn Trương Ba da hàng thịt 

3.1 Câu 1 (trang 153 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Qua đoạn đối thoại giữa phần hồn Trương Ba và phần xác của anh hàng thịt, hãy tìm hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm.

Gợi ý:

Qua đoạn đối thoại của phần hồn Trương ba với thân xác của anh hàng thịt, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp:

• Xác anh hàng thịt: Bi kịch của con người khi không được sống với chính mình mà phải đi sống nhờ, sống nương tựa vào thân xác của người khác.

• Hồn Trương Ba: Tạo ra một hình tượng con người có tâm hồn vô cùng thanh cao, thuần khiết đã trú ngụ trong một thể xác cục cằn, thô lỗ, chứa đầy sự dung tục thấp hèn, sự hoán đổi này vô cùng bất hợp lí và đã tạo nên vấn đề mà tác giả muốn gợi mở ra cho người đọc

• Trương Ba đã đối thoại với anh hàng thịt, ông đã chán ngấy với cái thể xác vừa kềnh càng lại thô tục và muốn thoát ra khỏi sự chung đụng này nhưng ông lại chẳng thể thay đổi được tình thế.

→ Cuộc đối thoại vô cùng nảy lửa đó làm bật lên mâu thuẫn, đặt ra những vấn đề có tính triết lí nhân văn rất sâu sắc rằng không nên sống nương vào người khác, khi không là chính mình thì ắt hẳn sẽ có những đắng cay và cuộc sống cũng mất đi phần ý nghĩa.

3.2 Câu 2 (trang 154 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Qua lớp kịch hồn nhân vật Trương Ba với gia đình (gồm vợ, cháu gái, con dâu), anh (chị) có nhận ra được nguyên nhân nào đã khiến cho những người thân của Trương Ba và chính cả Trương Ba cũng bị rơi vào trạng thái bất ổn và phải chịu đựng đau khổ? Trương Ba đã có thái độ như thế nào trước những rắc rối ấy.

Gợi ý:

Điều làm cho người thân và chính bản thân nhân vật Trương Ba cảm thấy đau khổ nhất chính là:

• Trương Ba đang ở hoàn cảnh trớ trêu, dở khóc dở cười: tâm hồn thì thanh cao thuần khiết lại đi trú ngụ ở trong cái xác vừa tầm thường, vừa dung tục.

• Dù không muốn làm như vậy nhưng đôi khi Trương Ba vẫn phải làm những điều sai trái, ngược lại với những tư tưởng của bản thân khi phần xác đòi hỏi.

• Sự thay đổi đó của ông đã khiến cho những người thân cũng phải chịu đựng và chứng kiến rất nhiều mâu thuẫn.

• Và chính bản thân nhân vật Trương Ba cũng không thể nhận ra mình, đó cũng là sự thật khi con người để cho nhu cầu của thể xác thấp hèn lấn át đi phần tâm hồn thanh cao.

→ Trương Ba đã rơi vào tình trạng bị xa lánh, hắt hủi và không còn ai yêu quý cũng chẳng ai có thể thấu hiểu được nỗi khổ của ông.

3.3 Câu 3 (trang 154 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba với Đế Thích về ý nghĩa của sự sống. Theo anh (chị), Trương Ba đã trách Đế Thích, người đem lại cho mình được sự sống: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống thế nào thì ông chẳng cần biết!” là đúng hay sai? Tại sao? Màn đối thoại giữa Trương ba với Đế Thích có ý nghĩa như thế nào?

Gợi ý:

Sự khác nhau giữa quan niệm sống của nhân vật Trương Ba và Đế Thích:

– Trương Ba: mượn phần xác của người khác để trú ngụ là một điều không nên, sống trong thân thể của người khác cũng sẽ làm cho bản tính của mình trở nên mờ nhạt hơn.

– Đế Thích lại nghĩ rằng: chỉ cần được sống là rất tốt rồi, mượn thân xác để sống cũng chỉ là chuyện bình thường. 

– Lời trách móc của nhân vật Trương Ba với Đế Thích – người đã đem lại được sự sống cho ông:

• Mượn phần xác của người khác để sống sẽ khiến cho tính cách của mình cũng ngày càng mai một dần.

• Tâm hồn của Trương Ba đã rất đau khổ khi phải sống trú ngụ trong thân xác của một kẻ khác.

⇒ Ý nghĩa:

• Cuộc sống sẽ chỉ có ý nghĩa khi mà con người có sự thống nhất hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người có thể bị chi phối bởi những nhu cầu là bản năng, không thể đổ lỗi cho mình thân xác mà lại đi vỗ về tâm hồn với những hình ảnh đẹp siêu hình được.

• Sống nhờ vả, chắp vá, nương tựa vào người khác mà không được là chính mình là một điều vô cùng nhạt nhẽo và thực sự vô nghĩa trong cuộc đời.

→ Qua đoạn đối thoại ấy nhân vật đã ý thức được hoàn cảnh, thân phận trớ trêu, bi kịch đáng thương của mình. 

>> Ôn thi tốt nghiệp THPT theo lộ trình ngay từ sớm cùng khóa học PAS THPT của vuihoc. Click đăng ký để trải nghiệm học thử hoàn toàn miễn phí nhé! 

3.4 Câu 4 (trang 154 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Khi Trương Ba quyết định đòi trả xác cho anh hàng thịt, Đế Thích đã định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, nhưng Trương Ba đã từ chối. Tại sao?

Gợi ý:

Trương Ba đã quyết định trả lại thân xác cho anh hàng thịt bằng được, Đế Thích có tỏ ý muốn cho hồn Trương Ba nhập lại vào phần xác của thằng cu Tí, nhưng Trương Ba lại một lần nữa không đồng ý phải sống dựa vào thân xác của người khác:

• Trương Ba đã thấm thía được những nỗi đau khi không được làm chính mình, bên ngoài và bên trong không hề có sự thống nhất.

• Ông không muốn phải trú ngụ nhờ trong thân xác của người khác bởi điều ấy sẽ làm cho tâm hồn ông trở nên mờ nhạt hơn.

• Trương Ba không muốn phải tiếp tục sống trong những ngày không được là chính mình.

– Vì thương cu Tị nên Trương Ba đã dứt khoát nhường lại sự sống cho nhân vật ấy, còn ông thì xin nhận cái chết.

3.5 Câu 5 (trang 154 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Cảm nhận của anh (chị) sau khi đọc hết đoạn kết.

– Đoạn kết của vở kịch này mang đến ý nghĩa là thúc đẩy nhận thức của con người về cách sống để tránh làm những tổn thương về tâm hồn.

– Được sống là điều rất quý giá, nhưng phải sống là chính mình, sống trọn vẹn với những giá trị đã có của bản thân thì mới thực sự quý giá.

4. Soạn bài hồn Trương Ba da hàng thịt phần luyện tập 

Giả định nếu Đế Thích cho Trương Ba được quyền sống trong xác anh hàng thịt (không phải mượn) hoặc nếu như hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị và Trương Ba đồng ý, thì theo anh (chị), cuộc sống của Trương Ba lúc ấy sẽ như thế nào? Trình bày những ý tưởng về những rắc rối có thể có thể xảy ra.

Gợi ý:

Giả định Đế Thích cho nhân vật Trương Ba được sống lại mà không phải trong xác hàng thịt hoặc hồn Trương Ba đồng ý nhập vào cu Tị thì cuộc sống của Trương Ba sẽ gặp rất nhiều rắc rối, khổ sở.

Nếu nhập vào thân xác của anh hàng thịt thì người nhà của anh hàng thịt cùng làng xóm sẽ nhận nhầm người, họ sẽ đòi hỏi những công việc thuộc về anh hàng thịt, còn người nhà của Trương Ba thì cảm thấy vô cùng thất vọng, xa lạ với thân xác cực kỳ xa lạ, thô lỗ và vụng về của anh hàng thịt.

Nếu nhập vào thân xác của cu Tị thì Trương Ba sẽ có những suy nghĩ chín chắn, kì lạ và già dặn trong thân hình một chú bé con. Nhưng mặt khác, ông không thể nào làm được những việc mà ông mong muốn (liên quan đến thể lực hay vị thế trong xã hội).

>>> Giải pháp ôn thi tốt nghiệp THPT hiệu quả cùng khóa học PAS THPT của vuihoc <<< 

Trước khi phân tích tác phẩm, soạn bài cũng là một cách học tốt để giúp các em có cái nhìn tổng quan về tác phẩm mà mình đang nghiên cứu. Chính vì thế VUIHOC đã viết bài viết này nhằm đưa đến cho các em thông tin về tác giả, tác phẩm và trả lời những câu hỏi trong phần soạn bài Hồn Trương Ba da hàng thịt của tác giả Lưu Quang Vũ thuộc chương trình Văn 12. Các em cùng tham khảo và chia sẻ phần kiến thức bổ ích này cho bạn bè của mình nhé!  Ngoài ra, để tham khảo những kiến thức hay về ngữ văn và các môn học khác, hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký các khoá học với thầy cô VUIHOC ngay nhé!

>> Mời bạn xem thêm: 

• Soạn bài diễn đạt trong văn nghị luận
• Soạn bài Ông già và biển cả
• Soạn bài Số phận con người