Soạn bài Tự do

1.Soạn bài Tự do : Phần tác giả 

Pôn Ê-luy-a (1895 -1952), ông có tên thật là Pôn Ơ-gien Granh-đen, là một nhà thơ lớn người Pháp. Ông sinh ra ở một thị trấn nhỏ ở phía Bắc Pa-ri là Xanh Đơ-ni. Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, ông đầu quân đi lính và bị thương.

Năm 1919, ông tham gia vào trào lưu siêu thực, nhưng sau đó, ông dần nhận ra rằng nghệ thuật không thể tách rời thực tế mà phải tham gia bảo vệ cuộc sống. Các tác phẩm của ông trong thời kì này giàu tình nhân đạo, mang nội dung chống chiến tranh và đế quốc. Trong chiến tranh thế giới lần thứ hai, ông thoát li hẳn ra khỏi trào lưu siêu thực và tham gia vào mặt trận chống chủ nghĩa phát xít.

Năm 1942, ông kết nạp vào Đảng Cộng sản Pháp. Ông viết: “Mùa xuân 1942, tôi vào Đảng Cộng sản và bởi vì đó là Đảng của nước Pháp, tôi phụng sự bằng mọi sức lực và cả cuộc đời tôi. Tôi muốn cùng mọi người trong nước tôi tiến lên phía trước, đến tự do, đến hòa bình, cuộc sống chân chính”.

Thơ của Pôn Ê-luy-a không chú trọng xây dựng các hình ảnh như thơ truyền thống mà mới mẻ, giàu chất trí tuệ, hàm chứa suy luận trữ tình triết lý, tràn đầy khát vọng nhân văn cũng như mang đậm chất trữ tình chính trị và hơi thở của thời đại.

Dấu ấn của chủ nghĩa siêu thực thể hiện khá rõ nét ở cách quan niệm siêu hình, bí ẩn về các mối tương quan hữu cơ giữa các mặt đối lập như sống - chết, thực - ảo, cái có thực - cái tưởng tượng, cái quá khứ - cái tương lai, cái cao cả - cái thấp hèn,...

2.Soạn bài Tự do: Tác phẩm 

2.1 Hoàn cảnh sáng tác 

- Bài thơ được ra đời vào mùa hè năm 1941. Thời kì đó, đất nước Pháp đang bị xâm lược bởi quân đội phát xít Đức.

- Bài thơ Tự do được in trong tập Thơ ca và chân lý (năm 1942). Tác phẩm này được coi là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp.

2.2 Bố cục 

Bài thơ gồm tổng cộng 21 khổ thơ, không kể dòng cuối cùng chỉ là chữ Tự do (được viết hoa). Mỗi khổ thơ có bốn câu, ba câu đầu được viết theo thể thơ bảy âm tiết, câu thứ tư cuối cùng chỉ có bốn âm tiết và cũng là điệp khúc của toàn bài Nguyên bản của bài thơ không có vần cũng như không có các dấu chấm câu, trừ dấu chấm hết cuối bài.

Bài thơ được chia làm 2 phần:

Phần 1: 11 khổ thơ đầu: Hình thái của tự do

Phần 2: Còn lại: Khát vọng tự do cháy bỏng 

2.3 Nội dung và nghệ thuật  

Nội dung

Bài thơ khắc hoạ lên một cách rõ nét khát vọng tự do cháy bỏng không những của nhà thơ mà của cả dân tộc Pháp. Đồng thời, tác phẩm cũng là lời kêu gọi hành động vì tự do của tác giả trong bối cảnh đất nước đang bị lâm nguy, kêu gọi toàn thể nhân dân dân tộc Pháp đồng lòng vì một lý tưởng chung.

Nghệ thuật

Trùng điệp, thủ pháp nhân hoá, liệt kê, lặp từ ngữ, cấu trúc qua các khổ thơ.

Nhạc điệu thơ gợi mạch cảm xúc hướng đến sự tự do tuôn trào, triền miên, mạnh mẽ.

3. Hướng dẫn soạn bài Tự do 

Câu 1: Trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1.

Đọc kĩ bài Tự do để hiểu chủ đề tác phẩm. Tìm hiểu cách liệt kê các hình ảnh trong bài thơ (chú ý tính chất hình ảnh thị giác).

Chủ đề của tác phẩm có thể dễ dàng nhận thấy được ở ngay trong nhan đề của bài thơ: Tự do. Bài thơ là khúc ca ca ngợi sự tự do và bày tỏ nỗi khát vọng, sự say mê của tác giả cũng như của hàng triệu triệu người dân nước Pháp đối với tự do.

- Cách liệt kê các hình ảnh: mỗi khổ thơ đều xuất hiện liên tiếp nhau các hình ảnh có thể thu được bằng mắt nhìn như trang vở, trang sách, bàn học, cây xanh, tro tàn, đất cát, tuyết, gươm đao, mũ áo, rừng hoang, sa mạc, tổ chim, tàu thuyền, hoa trái, khoanh bánh trắng, trời xanh, vầng trăng,…, với cảm giác về màu sắc (trời trong xanh, khoanh bánh trắng, rực vàng son) không theo một thứ tự hay trình tự logic nào hình thành nên kết cấu trùng điệp phù hợp với điệp khúc ca ngợi tự do.

→ Những hình ảnh được tác giả liệt kê trong bài thơ là những hình ảnh rất gần gũi, giản di và chân thực trong cuộc sống thực tế. Việc sử dụng những hình ảnh này không làm mất đi ý nghĩa thiêng liêng của sự tự do mà ngược lại nó còn nhấn mạnh và làm cho Tự do được mở rộng ra nhiều nghĩa: Tự do hiện hữu ở mọi nơi, mọi chỗ và hóa thân vào mọi khía cạnh ngóc ngách của cuộc sống.

Câu 2:  Trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1.

Tìm hiểu câu kết “Tôi viết tên em" của mỗi khổ thơ, cách lặp từ theo kiểu “xoáy tròn" (Trên...trên...) và nhạc điệu bài thơ. Phân tích cách sử dụng đại từ “em".

Nghệ thuật tạo câu trùng điệp: “tôi viết tên em”

• Tạo nhạc điệu cho bài thơ khiến người đọc liên tưởng đến những nốt nhấn của một bản giao hưởng. Nó dội vào trong lòng người nghe, nó khắc sâu vào trong tâm trí, đồng thời cũng là sự lặp lại tạo ra điệp khúc.

• Sự lặp đi lặp lại nhiều lần thể hiện một niềm tin to lớn và mạnh mẽ, một sự khẳng định chắc chắn, vững bền không gì có thể làm thay đổi được.

• Những lời tự nhủ, những lời khắc cốt ghi tâm ấy cũng chính là cách để tác giả thể hiện sự tôn thờ và đề cao sự tự do.

=> Đó là khát khao mãnh liệt của tác giả, ham muốn vươn tới tự do.

Các từ “trên” xuất hiện nhiều khiến bài thơ có kiểu lặp từ xoáy tròn tạo ra nhạc điệu nhằm nhấn mạnh ấn tượng về sự lan toả triền miên không dứt đối với cảm giác tự do, khát vọng hạnh phúc.

Cách dùng đại từ “em” của tác giả là rất độc đáo. “Em” đồng nghĩa với tự do. Tự do là một thứ vô cùng cao quý, thiêng liêng nhưng tác giả gọi đó là “em” một cách rất đầy gần gũi, thân thương và giản dị. Với cách sử dụng đại từ “em” để chỉ tự do, tác giả bày tỏ lòng yêu mến, tình cảm tha thiết, khát khao có được một cách rất gần gũi, chân thành với tự do.

Bộ sổ tay các môn học giúp các bạn hack điểm kì thi THPT, đánh giá năng lực mới nhất đang được ưu đãi lên đến 50%. Nhanh tay đăng ký để được sở hữu bộ sổ tay hữu ích này bạn nhé! 

Câu 3:  Trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1.

So sánh ý nghĩa của từ “trên" được sử dụng nhiều lần trong bài để chỉ không gian và thời gian.

Giới từ “trên” chỉ không gian: “nơi tôi viết tên em” là những địa điểm cụ thể: “trên trang vở”, “trên cây”, “trên cát”,... trên những hiện vật được trưng bày ở các bảo tàng “trên hình ảnh rực vàng son”, “trên gươm đao”,... Bên cạnh những địa điểm cụ thể, từ “trên” còn được tác giả dùng cho các không gian trừu tượng như: “thời thơ ấu âm vang”, “điều huyền diệu đêm đêm”, “các mùa”, “những mảnh trời trong xanh”, “những khoảnh khắc hừng đông”,...Tất cả làm cho ta cảm nhận được tình cảm của tác giả thật sự đáng trân trọng. Tình cảm tha thiết ấy không chỉ của riêng nhà thơ mà còn của biết bao người con nước Pháp khác.

Tự do không chỉ được tác giả gắn với những vật cụ thể đang hiện hữu mà còn hiện diện trong không gian mà “tôi" chiếm lĩnh ngự trị. Nó hiện diện ngay cả trong giấc mơ, trong trí tưởng tượng, trong hồi ức cũng như trong tất cả những thứ không thể cảm nhận được bằng trực giác thông thường.

Giới từ “trên” chỉ thời gian: từ “trên” tương đương với từ “khi” trong cụm từ “khi đang ở đâu”, “khi đang làm gì’. Có thể tìm những câu thơ có từ “trên” với ý nghĩa như vậy bằng cách thay từ. Các hành động có thể rất đơn giản, quen thuộc và xảy ra trong cuộc sống thường ngày như “đang ngồi học, khi đang chơi, khi đang đọc sách, khi đang viết, khi còn nhỏ, khi mơ, khi ăn, khi ngắm bầu trời”…hoặc xuất hiện một cách trừu tượng ở trong các câu thơ như “trên hi vọng chẳng vấn vương”, “trên nguy hiểm đã biến tan”. Trường phái siêu thực không phân biệt rõ rệt ranh giới giữa không gian và thời gian.

Kết hợp cả các trường hợp sử dụng trên làm cho ý thơ có sự kết nối về mặt không gian: “tôi viết tên em” bất kể khi tôi đang ở đâu hay làm một việc gì đó.

Cách kết hợp trên khiến ta hiểu sâu hơn ý nghĩa của tự do cũng như nhấn mạnh khao khát tự do của tác giả. Cách hiểu từ “trên” dưới góc độ thời gian nhấn mạnh hơn tình cảm tha thiết vương tới khát vọng tự do trước cảnh đất nước mình bị xâm lược. Khát vọng tự do đã hóa thân và hiện hữu trong khắp không gian và thời gian.

Câu 4:  Trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1.

Trong câu thơ “Tôi viết tên em” được lặp lại trong từng khổ thơ, “tôi” có thể là tác giả và cũng có thể là những độc giả, “viết” có thể là ghi, chép, hành động. Hãy suy luận để chỉ ra tính chất “Thánh ca” của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức.

Cái tôi chủ thể và cái tôi thi sĩ hoà quyện vào nhau và với điệp khúc “tôi viết tên em” đã tạo ra bao la lan toả chất chứa ở đầu ngọn bút, bộc lộ tình cảm tha thiết nhưng cũng rất gần gũi đối với tự do như với một người thân thiết.

“Tôi viết tên em" khi đang tuổi ấu thơ, ban đêm, ban ngày, lúc hửng đông, lúc đêm tối, trên núi cao hiểm trở hay khi ở ngoài đại dương mênh mông, lúc bão giông hay khi bình yên…

Dù ở nét nghĩa nào thì “tôi" đều biểu hiện sự tự do cháy bỏng, mãnh liệt. “Tôi" đã bị thu hút và chinh phục hoàn toàn bởi “em". “Em" (tự do) đã xâm chiếm và ngự trị trong “tôi", chiếm trọn không gian của “tôi", chiếm hết thời gian của “tôi", mọi suy nghĩ và hành động của “tôi" luôn hướng về “em".

Nếu hiểu tôi ở đây là nhà thơ trong trường hợp này thì lần theo các khổ thơ sẽ không thể tìm ra đặc trưng dấu vết của cuộc đời tác giả. Tôi ở đây có thể là tác giả, hoặc theo một cái nhìn toàn diện hơn, tôi cũng có thể là độc giả của bài thơ. Chủ thể trữ tình của bài thơ có tính chất đa chủ đề. Đó có thể là học sinh, người lính hay công nhân,... Hiểu như thế, bài thơ sẽ nói lên nguyện vọng khao khát tự do của tất cả người dân nước Pháp. Và như thế, Tự do không chỉ là lời ca của thi sĩ mà còn là tiếng lòng chung của triệu triệu nhân dân trên nước Pháp vĩ đại của nhà thơ trong hoàn cảnh đất nước chiến tranh xâm lược.

Theo cấu trúc và suy luận như vậy, tác phẩm giống như lời của một bản trường ca, một khúc hát dài ca ngợi và khẩn thiết có được tự do trong hoàn cảnh đất nước bị xâm lược.

Tác phẩm được ra đời vào đúng thời điểm nước Pháp đang bị giày xéo bởi quân phát xít Đức. Sự thật phũ phàng ấy là nỗi đau nhói của hàng triệu con người Pháp, chân chính trong đó có nhà thơ.

Viết bài thơ Tự do, Pôn Ê-luy-a đã cất lên tiếng hát khao khát tự do mãnh liệt và không kém phần thiêng liêng của một con người, của một công dân trên một đất nước đang chịu cảnh giày xéo bởi kẻ thù. Tình cảm tha thiết, khát khao của thi sĩ với tự do phải được hiểu là tâm sự yêu nước, nỗi đau mất nước, nỗi niềm khát khao sự tự do cho bản thân và lớn hơn thế là tự do cho đồng bào, dân tộc. Khi ấy, cái “tôi” trữ tình trở nên vĩ đại và cao thượng nhường nào. 

Tham khảo khóa học PAS THPT để được lên lộ trình ôn tập phù hợp với năng lực của mỗi học sinh! 

Qua bài viết này, VUIHOC đã cung cấp cho các em chi tiết và đầy đủ nhất soạn bài Tự do của tác giả Pôn Ê-luy-a thuộc chương trình Ngữ văn 12. Hi vọng rằng có thể giúp các em nắm được những ý chính cũng như trau dồi được nội dung kiến thức mà tác phẩm tuyệt vời này đem lại. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời các bạn xem thêm: 

• Phân tích bài Bác ơi
• Soạn bài Bác ơi